Sosyal medya kullanıcıları, bir süredir Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından başlatılan 2025’in kelimesi meselesini konuşuyordu. Halkın erişimine açılan anket kapsamında kullanıcılara birkaç alternatif sunulmuştu.
Şimdiyse konuyla ilgili yeni bir gelişme yaşandı. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 2025’in kelimesini resmî olarak açıklandı. Bakan Ersoy tarafından yapılan açıklamaya göre TDK’ya göre 2025’in kelimesi „dijital vicdan“ oldu. Peki bu tabir ne demek? Gelin detaylara bakalım.
İşte Kültür ve Turizm Bakanı tarafından yapılan açıklama:
Türk Dil Kurumu tarafından, halkın katılımıyla belirlenen 2025 yılının kelimesi/kavramı “dijital vicdan” oldu.
Yaklaşık 300 bin oyun kullanıldığı bu süreçte seçilen kavram; dijital çağda vicdanın, sorumluluk ve eylemden uzaklaşıp yalnızca bir “tıklama”ya indirgenmesini düşündürücü bir biçimde tartışmaya açıyor.
“Dijital vicdan”, bireysel ve toplumsal duyarlılıklarımıza ayna tutan güçlü bir kavram olarak öne çıkıyor.
Bu anlamlı çalışmaya katkı sunan Türk Dil Kurumu, Ankara Üniversitesi, İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (İLAUM) ile değerlendirme kurulunda yer alan kıymetli akademisyen ve uzmanlara teşekkür ediyorum.
TDK’nın dijital vicdan kavramına ilişkin açıklaması ise şöyle:
Vicdan, TDK’ya göre kişiyi kendi davranışları hakkında bir yargıda bulunmaya iten, kişinin kendi ahlak değerleri üzerine düşünmesini sağlayan duygu olarak tanımlanır. Ancak dijital çağda bu kavram farklı bir boyut kazanmıştır. İnsanlar çoğu zaman gerçek hayatta sorumluluk almadıkları ya da almak istemedikleri konularda, sosyal medyada bir paylaşım ya da beğeniyle vicdanlarını rahatlatma eğilimine girmektedir. Bu durum, bireysel duyarlılığı pasifize ederek vicdanı tıklanabilir bir işleme indirgemektedir. Beğeni, paylaşım ve yorum yapan bireyler bir tıklama aracılığıyla insani görevlerini yerine getirdiğini hissetmektedir. Merhamet ve insaf duygusunu ise sembolik görünürlükle sınırlamaktadır. Bu nedenle dijital vicdan kavramı, çağımızda vicdanın dijital ortamda aldığı bu yeni, çoğu zaman yanıltıcı işlevi anlatan gerekli bir kavram olarak dilimizde yerini almalıdır.
Mesela Gazze ve Doğu Türkistan gibi kamuoyunun önünde gerçekleşen insanlık dramlarında, ilgili konunun sosyal medya içeriğini beğenmek ve hatta bu durumlar için içerik üretmek, o olayın gerçekliğini bozarak, bireyde sanal bir vicdani rahatlama yaratarak, bireyi sosyal ve bireysel sorumluluktan uzak tutmaktadır.
Dijital vicdan, insanları somut gerçekler karşısında, somut çözümler üretmekten alıkoyarak, sorun alanının genişlemesine ve derinleşmesine neden olmaktadır.