AİHM İkinci Bölüm 08.07.2025 tarihli Selahattin Demirtaş / Türkiye (No. 4) (Başvuru No. 13609/20) kararıyla Sözleşmenin 5.maddesinde düzenlenmiş olan “Özgürlük ve Güvenlik Hakkı”nın ihlal edildiğine karar verdi.
AİHS Madde 5/4 gereğince tutuklama işleminin yasaya uygunluğu hakkında kısa bir süre içinde karar verilmesi, yasaya aykırı ise serbest bırakılması için herkes yargıya başvurabilir. Yargı makamları başvuru hakkında makul ve kısa sürede karar vermelidir. Başvurucunun Anayasa Mahkemesi tarafından kısa sürede yargısal denetim yapılmaması nedeniyle Sözleşme’nin 5. maddesinin 4. fıkrasının ihlal edildiğine oybirliğiyle karar vermiştir.
AİHM’si; bire karşı altı oyla, Başvurucunun bir suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı sebeplerin bulunmaması sebebiyle Sözleşme’nin 5. maddesinin 1. fıkrasının ihlal edildiğine; tutukluluk halinin dört yıldan fazla bir süredir devam etmesi için uygun ve yeterli gerekçelerin bulunmaması sebebiyle Sözleşme’nin 5. maddesinin 3. fıkrasının ihlal edildiğine; Başvuranın ve avukatının soruşturma dosyasına erişiminin mümkün olmaması nedeniyle Sözleşme’nin 5. maddesinin 4. fıkrasının ihlal edildiğine ve Sözleşme’nin 5. maddesinin 1. fıkrasıyla bağlantılı olarak 18. maddenin ihlal edildiğine oy çokluğuyla karar vermiştir.
Bu karardan sonra Ankara 22 Ağır Ceza Mahkemesine başvuran birçok sanık ve Selahattin Demirtaş’ın avukatları tahliye talebinde bulunmuştur. Basında yer alan haberlere göre Mahkeme AİHM’sinin kararının henüz kesinleşmediğinden dolayı talebi reddetmiştir.
Bu kararın gerekçesi buysa; o zaman Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararını uygulayacak mısınız? AİHM kararının kesinleşmesini önlemek için üç ay bekleyip üçüncü ayın sonunda mı AİHM Büyük Daire’ye başvuracaksınız, yoksa hemen mi kararın Büyük Daire tarafından incelenmesini mi sağlayacaksınız? Ne diyeceksiniz? Zaman kazanmak için mi zamanı kullanacaksınız?
Hiç kimsenin kuşkusu olmasın. AİHM Büyük Daire 2. Bölüm kararını onayacak ve Türkiye’nin başvurusunu geri çevirecektir. O zaman acaba AİHM kararını uygulayıp Selahattin Demirtaş’ı tahliye edecek misiniz?
Diğer uygulanmayan AİHM kararları ne olacak? İnsanları hapiste tutmak mümkün mü?
Uygulanmayan demokrasi uygulanabilirse eğer AİHM’si kararları istisnasız uygulanacak mı? Yargı mı? Siyaset mi? Türkiye Büyük Millet Meclisi mi? İttifaklar mı? Kim ne yapacak?
Asıl soru acaba 11 Temmuz sonrası Mecliste kurulması beklenen “komisyon” ne yapacak? Amaç nedir? Nasıl bir yol izlenecek? Hangi hukuk, hangi adalet? Hukukun yok olduğu ve yok edildiği, kanunların hiçe sayıldığı, artık kanunlardan bir beklentisi kalmayanların umutlarına kurulması beklenen “Komisyon” çare olacak mıdır?
Bir dirhem bile olsa “demokrasiyi” ve “insan haklarını” korumak için kurulması beklenen ve kurulmasıyla kendisinden çok şey beklenen ama beklenenin ne olduğu bilinmeyen bu Komisyon’un politikası ve felsefesi nedir? Var mıdır? Olabilecek midir?
Hukuk ve adaletin olmadığı ortamda geride kalan bir dirhem “demokrasi” korunacak mı? Yoksa yitirilecek mi?
4 Kasım 1950’de savaştan çıkmış devletler demokraside buluştu. Daha doğrusu yeniden demokrasinin inşa edilmesinde bir araya geldiler ve söz verdiler…
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmenin Başlangıç bölümünde “dünyada barış ve adaletin asıl temelini oluşturan ve korunması öncelikle, bir yandan gerçekten demokratik bir siyasal rejime, diğer yandan da insan hakları konusunda ortak bir anlayış ve ortaklaşa saygı esasına” derin bağlılıklarını bir kez daha tekrarladılar.
İnsan haklarını korumak bakımından inançların kesiştiği nokta, demokrasidir. Demokratik toplumun temeli demokrasidir. Hukukun ve adaletin de…
Demokratik toplumun ayrılmaz ölçütlerinden biri olan ifade özgürlüğü diğer temel hak ve özgürlüklerin olmazsa olmazıdır. İfade özgürlüğü esas mıdır? Özgürlükler istisna mı oldu?
B.M Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’ne göre taraf Devletler; insanlık ailesinin bütün üyelerinin doğuştan sahip oldukları onur ve eşit ve devredilemez haklarının tanınmasının, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu kabul etmişlerdir.
Devletler; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ne uygun olarak, medeni ve siyasal özgürlüğe ve korku ve yoksulluktan kurtulma özgürlüğüne sahip özgür insan idealinin ancak herkesin medeni ve siyasal haklarının yanı sıra ekonomik, sosyal ve kültürel haklarından da yararlanabileceği koşulların yaratılmasıyla gerçekleştirilebileceğini kabul etmişlerdir.
Ayrımsız eşitlik ve insan onurunun korunmasında kararlılık fazilettir. Bu kabulün adı demokrasidir. Demokratik toplum düzenin işleyişi ve korunmasıdır.
B.M. Medeni ve Siyasi Halklar Sözleşmesi’ndeki “hiçbir hüküm, herhangi bir Devlete, gruba veya kişiye, burada tanınan hak ve özgürlüklerden herhangi birini yok etmeyi veya bu Sözleşme ‘de öngörülenden daha geniş ölçüde sınırlamayı amaçlayan herhangi bir faaliyette bulunma veya herhangi bir eylemde bulunma hakkı verecek şekilde yorumlanamaz.”
“Hürriyetin, adaletin ve dünya barışının temeli” olan İnsan Hakları Evrensel Bildirisi; “İnsanın zulüm ve baskıya karşı son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmaması için insan haklarının bir hukuk rejimi ile korunmasının esaslı bir zaruret olmasına” dayanan yüzyılların belgesidir.
Beyannamenin hiçbir hükmü, herhangi bir devlete, zümreye ya da ferde, bu Beyannamede ilan olunan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyete girişme ya da eylemde bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz.
Kanla, acılarla, gözyaşlarıyla ve faşizme karşı verilen mücadelelerle yazılmış insan haklarının yüzlerce yıllık tarihidir. Barış ve insan hakları için insanlığın kendisiyle yüzleşmesidir.
Barışa inanıyorsanız, demokrasiye ve demokratik toplum düzenine inanmalısınız.
Hukuk ve hukuk devletinin temeli demokratik yönetimdir. Demokrasi için demokratik hukuk devleti ilkelerine inanmak demek otokrasiden, tiranlıktan, buyruklardan uzak olmaktır.
Fazilet ve demokrasi yan yana gelebilir. Birlikte güç oluştururlar ve fazilet halkın demokrasisidir, zarafettir.
Montesquıeu’nun Kanunların Ruhu Üzerine kitabında belirttiği üzere; “Bir saltanat hükümetinin ya da istibdat hükümetinin devam etmesi, dayanması için fazla doğruluğa gerek yoktur. Birinde kanunların kuvveti, ötekinde hükümdarın daima kalkık duran yumruğu her şeyi düzenler, yoluna koyar. Ama halkçı bir devlette başka bir kuvvet gerekir ki o da fazilettir”
İngilizleri örnekleyen Montesquıeu’ya göre; “Geçen yüzyılda ülkelerinde demokrasiyi kurmak için İngiliz’lerin boşuna harcadıkları çabalar oldukça güzel bir manzara arz ediyordu…İşe karışanlarda faziletten eser olmadığından, en çok cüret edenin başarıları bunların tutkularını tahrik ettiğinden, bir hizibin zihniyeti başka bir hizibin zihniyetiyle bastırıldığından, hükümet durmadan değişiyordu; şaşkına düşen millet de demokrasiyi arıyordu ama hiçbir yerde bulamıyordu.”
Fazilet, güçtür. Bu gücü kullanmak demokrasiye olan inançtır, faziletli olmaktır, erdemdir.
Eğer demokrasi istiyorsak; çoğunluk yurttaşlar için ayrıcalıklı haklar, azınlıkta kalanlar için haksızlıklar yaratan hukukun hiçbir fazileti olmaz, hukuk değildir. Demokrasiye aykırılıktır. Adalet terazisinin bir kefesine hukuk ve adaleti diğerine ise demokrasiyi koymalısınız. Böyle yapmazsanız terazinin tartısı dengesizlik yaratır, yurttaşları etkiler, toplumun dengesini bozar.
Her farklılık sorun üretir. Eşitsizlikler ve her ayrıcalık rahatsızlık yaratır, demokrasiyi zedeler.
Sadece “ittifaklar” / “koalisyonlar” adına ve onların destekçileri için üretilecek hukuk, boştur. Hoşnutsuzlukların hukuku olur. Demokrasiyi faziletten yoksun bırakır. Barışın devamına köstektir, kalıcı bir barış için sertlikler ve uyumsuzluklar yaratır. Ne siyasete uyar ne eşitliğe.
Hukuk ve insan hakları adaleti yaratır. Adalet eşitliktir, herkes için demokrasidir. Hukuk ve adalet ayrıcalık ve farklılık yaratmaz
Demokrasinin tam ortasındayız. Demokrasi, eşitleri bir kez daha eşit yapabilmek ve adalettir. Adalet ve hukuku sağlayamazsak sonuç değişmeyecektir…Elveda demokrasi ve hukuk, elveda adalet; olmasın!
Kapıları çalan, adalet ve hukuktur, herkes için demokrasidir.
Demirtaş ve Kobani tutuklularının tahliye talebi reddedildi
19 Temmuz 2025
(Fİ/EMK)