İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 77’inci yıldönümünde „Barış, Adalet, Hakikat ve Demokrasi“ talebiyle bir araya geldi.
İHD’den „Barış Sürecinde Çocuklar“ konferansı
Bugün 12:03
İHD ve TİHV, 10-17 Aralık Dünya İnsan Hakları Haftası kapsamında Sultanahmet Meydanı’nda basın açıklaması yaptı. „Herkes İçin Eşitlik Herkes İçin Barış“ pankartının açıldığı açıklamada hak savunucuları, „İnsan Haklarıyla İnsan“ ve „“Barış, Adalet ve Hakikat“ sloganları attı.
Fotoğraf: Ayşegül Başar / bianet
Açıklamada ilk sözü TİHV İstanbul Temsilcisi Ümit Efe, hayatını kaybeden Hüsnü Öndül ve kaybettikleri diğer hak savunucularını anarak konuşmasına başladı. 77 yıl önce imzalanan bildirgeyi işaret eden Ümit Efe, „Yaşadığımız çağda artık dünya egemenleri, bütün insan hakları belgelerini referans almaktan vazgeçti. Savaş çığırtkanlığına devam ediliyor, hak ve özgürlükler kısıtlanıyor, sivil alan daraltılıyor“ dedi.
Efe, „İnsan hakları örgütlerine ve mücadelesine ihtiyaç olmayan bir dünya için mücadele ediyoruz“ diyerek sözü İHD Eş Genel Başkanı Oya Ersoy’a verdi.
Dünya devletlerinin kabul ettiği bütün sözleşmelerden ve insan hakları mekanizmalarından gittikçe uzaklaştığını söyleyen Oya Ersoy, „Bundan güç olan Türkiye devleti de son 10 yıldır demokrasinin kırıntılarını bile bırakmayacak şekilde insan hakları değerlerinden uzaklaşmış durumda“ dedi.
„İnatla mücadeleye devam edeceğiz“
Ersoy, konuşmasına şöyle devam etti:
„Önümüzdeki dönemi bir fırsata çevirmek için; Türkiye’nin Kürt meselesinin demokratik çözümü ve barış konusunda ısrarla, inatla mücadele etmeye devam edeceğiz. Kırk yılı aşkın süredir devam eden çatışmalı sürecin hem hafızası hem de barışın tarafı olan İnsan Hakları Derneği, yıllardır biriktirdiği bütün deneyimi, bilgiyi ve değerleri bu adı konulmamış sürecin gerçek bir barışla sonlanması için seferber edecektir. Amacımız bu ülke topraklarında demokrasinin yeniden inşa edildiği, insan hakları değerlerine uygun bir Türkiye’nin, bir bölgenin ve bir dünyanın mümkün olduğunu göstermektir.“
Cezaevinde mahpuslara para yatırdığı için tutuklanan Hatice Onaran’a selam gönderen Ersoy, „Çetelerin, uyuşturucu ticareti yapanların, kara para aklayanların olduğu bu ülkede, Onaran, 450 lira gibi bir para için cezaevinde tutuluyor“ dedi.
🔴 İHD ve TİHV, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 77. Yıldönümünde “Barış, Adalet, Hakikat ve Demokrasi” talebiyle bir araya geldi.🗣️ İHD İstanbul Şube Başkanı Jiyan Tosun: “İhlalleri önlemeye, cezasızlıkla mücadele etmeye ve insan haklarının kurucu değerlerine… pic.twitter.com/BBKS6VoiRH
— bianet (@bianet_org) December 10, 2025
„En önemli kurucu sözleşme“
Ardından basın açıklamasını okuyan İHD İstanbul Şube Başkanı Jiyan Tosun, 2025’te yaşanan hak ihlallerini sıraladı ve şunları söyledi:
„İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin kabul edilişinin 77. yılında tüm insanların onur ve haklarda eşit olduğu bilinciyle, eşitsizlik, adaletsizlik, yoksulluk, ayrımcılık ve savaşa karşı, ısrarla barış, demokrasi ve insan hakları değerlerini savunuyoruz. Kabul edilişinin 77. yılında İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, çağımızın en önemli kurucu sözleşmesi olarak insanlığın yolunu aydınlatmaya devam ediyor. BM, İkinci Dünya Savaşı’nın yol açtığı ağır insani yıkımın bir daha asla yaşanmaması için, barış, insan hakları ve demokrasi ideallerine dayalı uluslararası bir sistem oluşturma hedefiyle inşa edilmiştir. Evrensel Bildirge de bu sitemin kurumsallaştırılmasında, insanlığın haysiyet, eşitlik ve adalet arayışında temel ve vazgeçilmez bir yere sahiptir. Bugün gelinen aşamada maalesef bu ideallerin çok gerisinde kalınmıştır. Evrensel Bildirge’de yer alan hak ve özgürlüklere dayalı uluslararası bir düzen hâlâ kurulamamıştır.
„Küresel insan hakları rejimi kriz içine“
„Özellikle devletlerin demokrasi ve hukuk taahhüdünden giderek uzaklaşmalarının, başta Evrensel Bildirge olmak üzere uluslararası insan hakları sözleşmelerinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınmaları, insanlığın en önemli kazanımlarından birisi olan insan haklarının hem bir referans sistemi hem de bir denetim mekanizması olarak zayıflamasına, küresel insan hakları rejiminin ağır bir kriz içine girmesine yol açtı.
„Ancak tüm bu olumsuzluklara karşın dünyanın her yerinde halklar, eşitlik, adalet, özgürlük, barış ve insan hakları talepleriyle itirazlarını yükseltmektedirler. Devletlerin ve hükümetlerin bu itirazlara yanıtı ise şiddetin her türünü sistematikleştirip yaygınlaştırma ve hayatın tek gerçeği olarak toplumlara dayatmak olmaktadır. Bugün tüm dünyada yaşanan bu ağır kriz karşısında insan haklarını savunmak ve kurucu rolünü yeniden etkin kılmak en asli görevimizdir. Bu kriz hali Türkiye’de de tüm yoğunluğu ve ağırlığı ile yaşanmaktadır.
„Hak ihlalleri devam ediyor“
„Ülke, 2016 yılından bu yana önce doğrudan, 19 Temmuz 2018 tarihinden itibaren de resmen kaldırıldığı söylense de yapılan pek çok düzenleme ile kalıcılık/süreklilik kazandırılan bir OHAL rejimi ile yönetilmektedir. Bu süreç, siyasal iktidara, gücünü sınırlandıran anayasacılık ve hukukun üstünlüğü ilkelerini terk etme, insan hakları fikrini referans almaktan vazgeçme imkânı sağlamış, böylelikle kuralsızlık, keyfilik ve belirsizlik kamusal/siyasal alanı düzenleyebileceği kullanışlı araçlar haline gelmiştir.
„Özellikle bir yönetim tekniği olarak başvurduğu belirsizlik yaratma gücü, siyasal iktidara erkini daha da merkezileştirme, toplum üzerindeki baskı ve kontrolünü arttırma olanağı sağlamaktadır. 2025 yılında da ülke genelinde kaygı verici boyutta yaşam hakkı ihlalleri yaşanmıştır. Farklı toplumsal kesimlerden insanlar ya doğrudan kolluk güçlerinin şiddeti ya da devletin, ‘önleme ve koruma’ yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle üçüncü kişiler tarafından gerçekleştirilen şiddetin sonucu yaşamlarını yitirmişlerdir.
„İşkence olgusu 2025 yılında da Türkiye’nin en başat insan hakları sorunu olmuştur. Devletlerin insan haklarına yönelik saygısının dolayımsız göstergesi olan hapishaneler, bugün Türkiye’de siyasal iktidarın hukuku bir baskı ve sindirme aracı olarak kullanmasının sonucunda tıka basa dolu durumdadır.
„İhlaller kural, özgürlükler istisna“
„Özellikle mimari yapısı ve gündelik uygulama rejimi ile tecrit/izolasyon koşullarını daha da ağırlaştıran, kamuoyu tarafından ‘kuyu tipi hapishaneler’ olarak adlandırılan Yüksek Güvenlikli, S ve Y Tipi hapishaneler derhal kapatılmalıdır. Siyasal iktidarın, demokratik toplumun can damarlarından birini oluşturan düşünce ve ifade özgürlüğüne yönelik kısıtlamaları, özellikle de basın ve insan hakları savunucuları üzerindeki kaygı verici boyutta artan baskı ve kontrolü hiçbir şekilde kabul edilmezdir. Artık bu ülkede gazeteciler haberlerini hapishanelerden göndermektedir. 2025, bir önceki yıl gibi toplantı ve gösteri yürüyüşü yapma özgürlüğü açısından kısıtlama ve ihlallerin kural, özgürlüklerin kullanımının ise istisna olduğu bir yıl olmuştur.
„8 Martta sokağa, özgürleşmeye çıkan kadınlar, 1 Mayısı Taksim meydanında kutlamak isteyenler, eşit yurttaşlık ve onur mücadelesi veren LGBTİ+’lar, sokak hayvanlarının yaşamını korumaya çalışan hayvan hakkı savunucuları, Gazze‘deki soykırımı protesto edenler, havasına, suyuna, zeytinine sahip çıkmak isteyen yaşam hakkı savunucuları, ekmek, güvenceli iş ve sendikal hakları için mücadele eden işçiler, gençler ve öğrenciler mülki idare amirlerinin yasakları ve/veya kolluk güçlerinin fiili müdahaleleri sonucunda toplanma ve gösteri yapma özgürlüklerini kullanamamışlardır. 2025 yılında insan hakları örgütlerinin, dernek, vakıf, emek ve meslek örgütleri ile siyasi partilerin çok sayıda üye ve yöneticisi gözaltına alınmış, tutuklanmış, haklarında açılan davalar ile üzerlerinde baskılar giderek artmıştır.
„Barış süreci“
„Kürt meselesi, Türkiye’nin demokratikleşmesinin önündeki en büyük engellerden biridir. 1 Ekim 2024 tarihinden bu yana bu meselenin müzakereye dayalı, barışçıl ve demokratik çözümüne olanak sağlayabilecek bir süreç başladı. Kürt meselesi nedeniyle 40 yıldan uzun bir süredir yaşanmakta olan ve ağır toplumsal bedellere mâl olan çatışma ve şiddet ortamının son bulmasına yönelik atılacak her adım hayatî öneme sahiptir. Şunuda hatırlatmak isteriz ki demokratik tartışma ve müzakere sürecinin ön koşulu, konuşmaya başlarken kendi pozisyonunun ilanından çok, bir ortaklaşma olanağının sağlanabilmesi için kendi pozisyonundan çıkmaya hazır olunduğunun ilkesel olarak kabul edilmesidir.
„Hatta gözden çıkarılan hayatlar“
„Artık Türkiye toplumunun bir parçası, asli unsuru haline gelen mülteciler/sığınmacılar, hala her türlü ayrımcılığa ve istismara, nefret söylemine ve ekonomik sömürüye yoğun bir şekilde maruz kalıyorlar. Ne yazık ki 2025 yılında da toplum açısından görmezden gelinen, hatta gözden çıkarılan hayatlar oldular. Türkiye uzunca bir süredir Cumhuriyet tarihinin en ağır ekonomik krizini yaşıyor. Yıllardır uygulanan borçlanmaya dayalı neoliberal ekonomi politikalarının, savaş ve çatışma harcamalarının sebep olduğu ekonomik kriz ve derin yoksullaşma, yurttaşların hem biyolojik hemde sosyal yaşamlarını sürdürebilmelerini tümüyle imkansız kılan İnsan Hakları İhlalidir.
„Hayat pahalılığı, işsizlik, yoksulluk, güvencesizleşme, örgütsüzleşme en çok kadınları mültecileri ve sığınmacıları vurmaktadır. Bu koşullarda işçi ve emekçilerin kıdem tazminatı gibi kazanılmış haklarına dokunulmamalı, enflasyon rakamları manipüle edilmemeli ve iş cinayetleri önlenmelidir. İşçi ve emekçilerin hak arama eylemleri yasaklanmamalı, sendikalaşma, grev ve toplu sözleme hakkı güvence altına alınmalıdır. Son söz olarak; hep vurguladığımız gibi, var oluş nedenleri hak ihlallerinin son bulduğu, adalet, barış ve demokrasinin tesis edildiği bir ülke ve dünyaya ulaşmak olan bizler, dün olduğu gibi bundan sonra da tüm zorluklara karşın ihlalleri belgeleyip, raporlayarak görünür kılmaya, böylelikle önlemeye, cezasızlıkla mücadele etmeye ve insan haklarının kurucu değerlerine kararlılıkla sahip çıkmaya devam edeceğiz.
(AB)