AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Perşembe akşamı Brüksel’de toplanan Avrupa Birliğine üye 27devletin liderlerine, AB-Mercosur (Güney Amerika merkezli bölgesel ekonomik/gümrük birliği) serbest ticaret anlaşmasının imzalanmasının Ocak 2026’ya ertelendiğini bildirdi.
Gösteriler yeni yıla kadar ertelenmiş olsa da çiftçilerin tek itiraz noktası Mercosur anlaşması değil. Brüksel’de ve Fransa’nın birçok bölgesinde patlak veren hoşnutsuzluklarının odağında halk arasında olarak yumrulu deri hastalığı olarak bilinen „nodüler dermatit“ hastalığı kapmış sürülerin itlafınnı öngören karar vardı.
Belçika’da 27 Avrupa ülkesinin liderlerinin bir araya gelişi nedeniyle alınan güvenlik önlemleri, üye ülkelerden gelen çitçilerin de Çarşamba gecesinden Perşembe sabahına kadar sirenler çalarak traktörleriyle Belçika’ya akarak Brüksel’de başlattıkları gösteriden duyulan kaygı nedeniyle iyice genişletilmişti. Brüksel kent merkezine araçla ulaşım engellendi ve çevik kuvvet birimleri de dahil yüzlerce polis memuru organizatörlere göre 10 bin polise göre ise 7 bin 300 kişinin katıldığı protestoya müdahale için konuşlandırılmıştı.
Çiftçilerin talepleri
Brüksel’i kuşatan çiftçilerin birinci talebi AB-Mercosur ticaret anlaşması tasarısının tamamen geri çekilmesiydi. İkincisi, 2027’ye kadar yüzde 20 kesinti yapılacağından kaygı duyulan AB’nin tarımsal sübvansiyon ve düzenleme sistemi Ortak Tarım Politikası’nın (CAP) yeniden düzenlenmesiydi. Üçüncüsü ise ithal ürünlere karbon emisyonlarıyla uyumlu yeni bir gübre vergisi getirilmesinin yol açacağı maliyet artışlarına karşı önlem alınmasıydı. Gübre vergisi konusunda Avrupa Komisyonu’nun verdiği güvencelere karşın, çiftçiler tasarı yerinde durdukça maliyetlerde önemli bir artış riskininin süreceğinde ısrarlılar.
Genel bunalım
Le Monde’un haberine göre, Fransa tahıl üreticileri birliği AGPB başkanı Eric Thirouin, „Sektörümüz üst üste üçüncü yıldır zarar ediyor“ dedi. Fransa’da hükümetçe gübre vergisindeki artışın yüzde 35 değil 25 olacağının bir zafermiş gibi açıklanmasına isyan eden Thirouin bu verginin çiftçilerin toplam giderlerinin yüzde 21’ini oluşturduğuna dikkat çekti: „Bu konuda sesimiz duyulmazsa, çiftçilerin öfkesini kontrol altına almak zorlaşacak.“
Fransa’nın en büyük çiftçi birliği FNSEA genel sekreteri Hervé Lapie, „Mercosur anlaşmasıyla genel kar oranlarını korumak maksadıyla tarımı feda etmeyi hedefliyorlar Bu ahlaksızlık.” dedi.
Brüksel’de başlangıçta Avrupa Parlamentosu binaları önünde sona ermesi planlanan yürüyüş, birkaç yüz metre ötedeki bir bulvarda durdurulunca Lüksemburg Meydanı’na doğru ilerlemek isteyen katılımcılarla aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) bayrakları taşıyan bir grup arasında arbede çıktı.
Lastik ve tahta palet yığınlarının ateşe verilmesiyle yükselen dumanlar arasında gerilim artarken atılan taşlar Avrupa Parlamentosu’nun pencerelerini kırdı. Polise patates atıldı ve polis sonunda su topu, göz yaşartıcı gaz ve biber gazı saldırısıyla bölgeyi boşalttı. Çatışmalarda bir kişinin ağır yaralandığı haberleri gelirken 18:00 dolayında ortalık sakinleşmişti.
„Tatile gidişleri engelleme“
Sınırın öte yanında Fransa’daysa çiftçiler, deri hastalığı krizinin alevlendirdiği protestolarını ülkenin dört bir tarafına yaydılar. Güneydeki Haute-Garonne bölgesinde A64 otoyol köprüsü 12 Aralık’tan bu yana „A64 Ultraları“nın işgali altında. Göstericiler, Noel için ne istediklerini soranlara, „bir bakanın gelip bizi dinlemesi“ diye yanıt veriyor.
Haute-Garonne Ziraat Odası başkan yardımcısı Bertrand Loup, „Deri hastalığıyla ilgili taleplerimize, gübre fiyatlarına, su rezervlerine erişime ve tarımla ilgili her şeye yanıt bulana kadar burada kalacağız“ diye ant içti.
Halk protestoyu destekliyor. Bir emekli protestoculara “tatile çıkış yollarını engelleyin” tavsiyesinde bulundu: “Fransa’da tatile ensesi kalınlar gider”.
Geleceğe kuşkuyla bakanlar
Çiftçiler, salgın gerekçesiyle tek bir hasta hayvan yüzünden tüm sürüyü kesmek zorunda kalma protokolüne isyan ediyor. „Özellikle de hastalık tedavi edilebiliyorsa, bu çılgınlık! Ama kimse bizi dinlemiyor,“ diye yakınıyorlar.
Beyaz harflerle „İnekler çok yaşasın!“ yazan bir siyah pankartın önünde konuşan bir çiftçi „Hayvanlarımızı kitlesel olarak aşılamak istiyoruz, ancak aşı bile bulamıyoruz. Neden?“ diye haykırıyor.
Fransa’nın kuzeyinde, Nomain’den gelen çiftçi, „Köylüler hayvanlarını besliyor, onlara bakıyorlar. Bütün sürülerinin boğazlandığını görmek onlar için ne demektir, hayal edebiliyor musunuz?“ diye soruyor.
Çiftçiler, sürünün itlafı yerine, „hayvanlarımıza bakma hakkımızı talep ediyoruz” diyor.
Tarım krizinin gerisinde bir demokrasi krizinin hayaleti var
Le Monde yazarı, araştırmacı gazeteci Solenn de Royer, yaşanan bunalımla ilgili olarak „sıkıntılar içindeki bir sektörün varoluşsal korkularının ötesinde, bu kriz, yalnızca daha da derinleştiği anlaşılan demokratik krizin damıtılmış, saf hâli olarak ortaya çıkıyor“ diyor.
Royer’e göre durum şöyle:
Siyasal çözülmenin bir dışavurumu halinde, sağ–sol ayrımı bu kez beklenmedik bir birliktelikle aşılmış görünüyor: İki uç sendika, aşırı sağa yakın Coordination Rurale ve solda konumlanan Confédération Paysanne, sistematik hayvan itlafına son verilmesi ve aşılama programının genişletilmesi talebinde ortaklaştılar. Çoğunluğu kapsayan FNSEA ise, hükümetin bilimsel konsensusla geliştirilen ve ülkenin hayvan popülasyonunu korumak üzere bulaşmanın önüne geçmek üzere sürülerin önleyici itlafını öngören sağlık protokolünü savundu. Bu talepler, iki kanadı güvensiz, seçkinlere karşı, (kamu yararının garantörü olmaktan çok düşman olarak görülen) hükümete karşı ve gerçeklikten kopuk, „teknokratik“ ve kişisel olmayan düzenlemelerin dayatılmasını eleştiren aynı Avrupa karşıtı söylemlerde buluşturdu.
[…]
Liberal düşünce kuruluşu Fondapol’ün başkanı Dominique Reynié’ye göre bu tarımsal kriz, partiler, kurumlar ve sendikalar türünden tüm aracı yapıların zayıfladığı ya da itibarsızlaştığı bir dönemde, demokrasi krizinin ve devlet krizinin nihai tezahürü niteliğini taşıyor.
Reynié’ye göre protestocular kendilerini yetim bırakılmış, terk edilmiş hissediyorlar; onları ayakta tutacak demokratik yapılardan yoksunlar. “Artık yalnızca kendilerine güvenebiliyorlar ki, bu da dışavurulan öfkenin bir kısmını açıklıyor.”
(AEK)