Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Perşembe günü, bölünmüş Kıbrıs’ın iki yakasındaki rakip liderlerle yaptığı görüşmelerden daha fazla sonuç almak istediğini söylerken, Kıbrıslı Türk lider dört yeni sınır geçiş kapısı açılması konusunda anlaşmaya varılamamasından „çok, çok üzgün“ olduğunu söyledi.
Associated Press’in (AP) haberine göre, Genel Sekreter, toplantıları „yapıcı“ olarak niteledi. Liderlerin Mart’ta anlaşmaya vardıkları altı girişimden dördünde ilerleme kaydedildiğine dikkat çekti, ancak „daha önümüzde uzun bir yol var“ uyarısında bulundu.
Arka plan
Akdeniz’de uzun süren silahlı çatışmalar ve anlaşmazlıklar sonrsında Birleşik Krallık, Yunanistan ve Tükiye’nin garantörlüğünde bir bağımsız devlet olarak kurulan Kıbrıs,1974’te Atina’da egemen olan faşist askeri cuntanın desteklediği adayı Yunanistan’a bağlamayı hedefleyen Kbrıslı albay Nikos Sampson’un darbe girişimi sonrasında Türkiye’nin adanın Kuzeyini işgaliyle ikiye bölünmüştü. 1980’lerde Türkiye’de idareye el koyan faşist Kenan Evren cuntası döneminde Kuey’deki Türk bölgesinin Kuzy Kıbrıs Türk Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilanını Türkiye’den başka tanıyan ülke olmadı. Türkiye halen adanın kuzeyinde ülke topraklarının üçte biri üzerinde 35 bin aşkın asker konuşlandırıyor.
Bölünmüş Kıbrıs’ın güneyinde Birkelmiş Milletler (BM) ve tüm uluslararası camianın tanıdığı bölünm3den önceki adıyla Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey arasındaki müzakerelere ilişkin soruları yanıtlayan Guterres, herhangi bir müzakereden önce yapılması gereken daha çok şey olduğunu söyledi.
Guterres: „Güven inşa ettik“
Mevcut görüşmelerin „karmaşık“ olduğunu belirten Guterres, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerin çözüm konusundaki görüşleri arasındaki büyük farkılığı vurguladı.
Genel Sekreter, „Kıbrıs halkının yararına somut adımlar atmak için adım adım güven inşa ettiğimizi ve gerekli koşulları yarattığımızı düşünüyorum“ dedi.
Ersin Tatar: „Egemen eşitliğimiz tanınmazsa müzakerelere katılmayacağız“
BM tarafından onaylanan bir barış anlaşması bağlamında üzerinde mutabık kalınan çerçeve, Kıbrıs Rum ve Kıbrıs Türk bölgelerinden oluşan bir federasyon halinde yeniden birleşmiş bir Kıbrıs’ı kapsıyor.
Ancak Kıbrıslı Türk lider Ersin Tatar, işbaşına geldiği 2020 seçimlerinden bu yana iki devletli bir anlaşma talep ediyor. Ekim’deki genel seçimlrde yeniden seçilmesi beklenen Tatar, Ankara’nın tam desteğiyle ayrı iki devletli bir Kıbrıs temelinde seçim kampanyası yürütüyor.
Tatar, toplantıdan sonra gazetecilere, „Egemen eşitliğimiz ve eşit uluslararası statümüz yeniden teyit edilmedikçe, Kıbrıs sorununun çözümü için resmi müzakerelere yeniden başlamayacağız“ dedi.
Hristodulidis, bölünmeyi resmileştierecek bir anlaşmayı reddediyor
Kıbrıslı Rumlar, Türkiye’nin Kıbrıs’ta kalıcı bir asker varlığı ve askeri müdahale haklarını sürdürme talebi ışığında tüm adayı kontrol etmeye çalışacağı kaygısıyla bölünmeyi resmileştirecek herhangi bir anlaşmayı reddediyor. Türkiye ayrıca azınlıktaki Kıbrıslı Türklerin tüm federal hükümet kararları üzerinde veto hakkına sahip olması gerektiğinde de ısrarlı.
Kıbrıs Rum Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis, garantör ülkeler Türkiye ve Yunanistan’ın dışişleri bakanları ve Birleşik Krallık’tan bir bakan yardımcısının da katıldığı toplantının sonrasında gazetecilere açıklama yapmadı.
Güven artırıcı önlemler konusunda ilerleme
Kıbrıs’ın geleceği konusundaki görüş ayrılıklarına karşın, Kuzey ve Güney güven artırıcı önlemler konusunda bazı ilerlemeler kaydetti.
Guterres gazetecilere gençlik konusunda bir teknik komite oluşturulması; maden sahaları üzerindeki etkiler de dahil olmak üzere çevre ve iklim değişikliği konusundaki girişimler; mezarlıkların restorasyonu; ve teknik detayların henüz netleştirilmediği mayın temizleme konusunda bir anlaşma dahil dört girişimin tamamlandığını söyledi.
Genel Sekreter, Perşembe günü sonuca bağlanmaya Adanın Rum ve Türk tarafları arasında dört yeni geçiş noktası açılması ve BM barış gücü tarafından devriye gezilen tampon bölgede güneş enerjisi konusunda da görüşmelerin devam edeceğini söyledi.
Tatar Hristodulidis’i suçladı
Tatar, Kıbrıs Cumhuriyeti lideri Hristodulidis’i dört geçiş kapısından birinin Kıbrıslı Türkler için kabul edilemez olduğunu söylediği tampon bölgeden geçmesi konusunda ısrar Perşembe günü yeni geöiş kapılarının açılışını karara bağlamayı engellemekle suçladı.
Tatar ayrıca, Kıbrıslı Rumları, Kıbrıslı Türklerin kuzeydeki mülklerin satışı konusunda yasal işlem başlattıkları için d sert bir şekilde eleştirdi. Bu hamlelerin „iki halkın ilişkilerine kesinlikle zarar verdiğini ve Kuzeyin] ekonomi[si] ve turizmi{ne] zarar vermeyi amaçladığını“ söyledi.
Emlak tartışmaları
Mülkiyet hakları Kıbrıs’ta son derece tartışmalı bir konu. Kuzeyde lüks villa ve apartman inşaatlarında son zamanlarda yaşanan artış, Kıbrıslı yargı makamlarını, Kıbrıs Rum topraklarının büyük ölçekli „yasadışı gaspı“ olarak niteledikleri eylemleri engellemek üzere emlakçı ve müteahhitlere karşı daha sert bir tavır almaya yöneltti.
Guterres: „Tatar ve Hristodulidis Eylül sonunda BM Genel Kurulu sırasında görüşecekler“
Guterres, toplantının ayrıca sivil toplum katılımı için bir danışma organı, kültürel eserlerin değişimi, hava kalitesi izleme ve mikroplastik kirliliğiyle mücadele konusunda bir girişim konusunda bir mutabakat sağladığını söyledi.
Genel Sekreter, Tatar ve Hristodulidis’in, Eylül ayı sonlarında Genel Kurul’da dünya liderlerinin yıllık toplantısı sırasında kendisiyle görüşmeyi ve daha sonra gayrı resmi bir toplantı daha yapmayı kabul ettiklerini söyledi.
(AEK)