BİA Medya Gözlem Raporu’nu (Temmuz-Ağustos-Eylül 2025) PDF formatında okumak için tıklayın
Özellikle son üç aylık adli tatil döneminde, Fatih Altaylı ve Furkan Karabay örneklerinde olduğu gibi tutuklulukların uzatıldığı, Elif Akgül ve Ender İmrek dosyalarında olduğu gibi adli kontrollerin kaldırılmadığı birçok durum yaşandı.
Temmuz-Ağustos-Eylül 2025 dönemini kapsayan BİA Medya Gözlem Raporu da, otoriter yönetimin yargıyı kendi amaçları için araçsallaştırdığı bir ortamda Anayasa Mahkemesi’nin (Murat Aksoy, Evrensel vb.) ve kimi zaman Yargıtay’ın (Cem Şimşek, Ahmet Ayva vb.) gazetecilik ve eleştiri haklarını tescilleyen olumlu kararlarının, “kısmi zarar giderme” dışında bir önemi ve dönüştürücülüğünün kalmadığını gösteriyor.
Avrupa Birliği, Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA) ve Dijital Yasa gibi düzenlemelerle medya çoğulculuğunu, kamu yayıncılığını, sosyal medya platformlarını ve telif haklarını pozitif yönde düzenlemek için adım atarken; Türkiye’de yetkililer, baskıladıkları gazetecilik sektörünü Yapay Zeka çağında düzenleme sorumluluğundan da geri duruyor. Türkiye, 180 ülkeyi sıralayan Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) 2025 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 159. sırada yer alıyor.
Tutuklama furyasına Altaylı, Karabay, Akdeniz ve LeMan ile devam!
Türkiye’de keyfi gazeteci tutukluluğu, ağır bir ihlal durumu olarak medya özgürlüğüne zarar vermeyi sürdürüyor. Son üç ayda da gazeteciler Fatih Altaylı ve Furkan Karabay YouTube yayınlarından, Ercüment Akdeniz Halkların Demokratik Kongresi (HDK) soruşturmasından ve Nevşehir’de Can Taşkın’ın da kaleme aldığı iki yazısından dolayı mahpusluğu konuşuldu.
LeMan dergisinin beş temsilcisi de, Cumhurbaşkanı’ndan Adalet Bakanı’na kadar birçok iktidar temsilcisinin müdahalesi sonrası şiddet altında gözaltına alınıp “kin ve düşmanlığa tahrik” iddiasıyla tutuklandı. Dördü adli kontrol altında bırakılırken, karikatürist Doğan Pehlevan’ın tutukluluğu da uzatıldı.
Dört gazeteciye gözaltı, dördüne de zorla ifade
Dört gazetecinin gözaltına alındığı son üç ayda ayrıca gazetecilere yönelik zorla, polis eşliğinde ifade verme pratikleri dikkat çekti.
“Darbe sürüyor. Halkın iradesi gasp ediliyor. Sandığın manası kalmıyor” şeklindeki paylaşımı nedeniyle gazeteci Timur Soykan gözaltına alınırken; elektronik imzanın güvenirliğini sorgulayan T24 haber sitesi yazarı Tolga Şardan ile TELE1 Genel Yayın Yönetmeni Merdan Yanardağ, program moderatörü Musa Özuğurlu ve sorumlu müdür İhsan Demir de polis zoruyla ifade için adliyeye götürüldü.
Tarafsızlıktan dem vuran Şahin tarafsız mı?
Eleştirel yayıncılığı, Başkanı Ebubekir Şahin’in kamuoyu önündeki çıkışlarıyla ihlal ve taciz eden Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), “tarafsız” bulmadığı Sözcü TV, Halk TV ve TELE1 gibi eleştirel kanalları lisanstan edecek aşamaya getirdi. Şahin, TELE1 ekranlarının beş gün süreyle karartılmasını savunurken, RTÜK üyesi İlhan Taşcı şerh düştükleri bu cezalarla ilgili olarak, “İstedikleri, gerçekler konuşulmasın; hedefleri basını susturmak, ekranları karanlığa boğmak” dedi.
Tutuklu gazeteci Fatih Altaylı’nın YouTube kanalından sonra son olarak da BirGün TV’yi lisans konusunda uyaran RTÜK, haber ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına toplam 3 milyon 999 bin 831 TL idari para cezası verdi.
Beş gazeteci ve Evrensel’e saldırı; tehdit kol geziyor
Son üç ayda, dördü Mersin’den biri Elazığ’dan olmak üzere en az beş gazeteci ile İzmir’de Evrensel gazetesi bürosu fiziki saldırıya uğradı. BirGün gazetesi muhabiri İsmail Arı ve JinNews sitesi muhabiri Şehriban Aslan ise ölümle tehdit edildi. Söz konusu vakalar, gazetecilere yönelik saldırıların yetkililerce kanıksandığı uzun bir sürecin sonuçları olarak kamuoyuna yansıyor.
Aracının altına bomba yerleştirilerek katledilen araştırmacı gazeteci Uğur Mumcu’nun dosyası, Türkiye’de gazetecilere yönelik suçlarda cezasızlığın boyutlarını gözler önüne seriyor: İnterpol aracılığıyla arandığı iddia edilen bombacı Oğuz Demir 32 yıldır aranıyor; o yılların İçişleri Bakanı Mehmet Ağar 32 yıl sonra mahkemede tanık olarak çaresizliğini anlatıyor! Devlet, bombacıyı aramak için güvenlik kurumlarına 32 yıl sonra yazıyor!
“Cumhurbaşkanı’na hakaret”: Bozulan kararlar, eksilmeyen sanıklar
Son üç ayda gazeteciler için “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçlamasından verilmiş mahkûmiyet kararı tespit edilmediyse de, yargılanacak gazeteciler listesine şimdi Mehmet Tezkan, İbrahim Kahveci ve Suat Toktaş da eklendi. Diğer yandan Yargıtay, Evrensel gazetesinden Cem Şimşek ve gazeteci Ahmet Ayva’ya yönelik ilk derece mahkemelerin “Cumhurbaşkanı’na hakaret”ten verdiği cezaları bozdu.
Sonuçta Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. maddesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 11 yıllık görev süresinde 250’yi aşkın gazetecinin yargılanmasına, en az 79’unun da (kimisi ertelemeli olarak) hapis veya para cezalarına mahkûm edilmesine zemin oluşturdu. Ne 2016 yılına ait Venedik Komisyonu tavsiyesi ne de AİHM’in Ekim 2021’de Türkiye aleyhine verdiği “Vedat Şorli” mahkûmiyeti, ne yazık ki gazetecilerin aradan geçen zaman içerisinde de keyfi davalarla taciz edilmesine engel olabildi.
Muktedir, susturmak için gazeteci peşinde!
Son üç ayda en az 12 gazeteci (İsmail Arı, Melisa Gülbaş, Barış Pehlivan, Barış Terkoğlu, İbrahim Aydın, Uğur Koç, Yaşar Gökdemir, Ferhat Çelik, Osman Akın, Furkan Karabay, Baransel Ağca ve A. Zeki Üçok), muktedirlerin şikâyetiyle açılan ceza davalarında “hakaret” veya “kamu görevlisine hakaret” suçlamasıyla hâkim karşısına çıktı.
Bu dosyalarda şikâyetçiler arasında İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek, Turkuvaz Medya Grubu Yönetim Kurulu Başkan Vekili Serhat Albayrak, MHP Mersin Milletvekili ve Nişantaşı Eğitim Vakfı Kurucusu Levent Uysal, İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Şaban Yılmaz, Anadolu Cumhuriyet Başsavcısı İsmail Uçar, İstanbul Cumhuriyet Başsavcıvekili Mehmet Yılmaz, eski Ankara Cumhuriyet Başsavcısı ve şimdiki Yargıtay Üyesi Yüksel Kocaman, Boğaziçi Üniversitesi Rektörü Naci İnci ve Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Mehmet Turan yer aldı.
46 habere yasak, hesap engelleme, bant daraltma
Avrupa Birliği ülkeleri, son dönemde Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA) ile kamusal yayıncılığın ve Dijital Yasa (EU Digital Act) ile medyanın dijital haklarının korunması için birçok pozitif düzenleme ve regülasyonla yol alırken; Türkiye, Temmuz–Eylül döneminde de kamu yararına olan birçok haberi dijital alandan çıkarmanın peşindeydi.
Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ekim 2024’ten itibaren iptal ettiği “kişilik hakları”na dayalı online sansür, usulsüzlük ve yolsuzluk gibi konularla ilgili de olsa, bu kez “millî güvenlik ve kamu düzeni”ne dayandırılarak sürdürüldü.
Son üç ayda Sulh Ceza Hâkimlikleri ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), tutuklu İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, Cengiz Holding ve Can Holding ile ilgili birçok online haber mecrasında yayımlanan en az 46 habere “millî güvenlik” veya “kamu düzeni” gibi gerekçelerle erişim engeli getirdi.
Sansür, sürgündeki gazeteci ve yazar Can Dündar ile tutuklu gazeteci Fatih Altaylı’nın YouTube kanalını; Günay Aslan’ın X hesabını; MedyaRadar ve LeMan dergisi sitelerini hedef aldı. Fahrettin Altun’un oğluyla ilgili haberler de bu dönemde yasaktan nasibini aldı.
Yetkililer, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul il binasının polis tarafından ablukaya alındığı süreçte X, YouTube, Instagram, Facebook, TikTok ve WhatsApp uygulamalarını da kısıtlayan bant daraltmaya başvurdu.
Bildirici’den “Uçaktaki sorulara onay şartı” eleştirisi
İletişim ombudsmanı ve gazeteci Faruk Bildirici, Cumhurbaşkanı ile aynı uçakta seyahat eden gazetecilerin özgürce soru sorma haklarıyla ilgili önemli bir uyarı yaptı; gazetecilerin soracakları soruların “uçak havalanmadan” önce bildirildiğini ve onaydan geçtiğini gündeme getirdi.
Gazeteci Aksoy ve Evrensel AYM’de haklı çıktı
Anayasa Mahkemesi, darbe girişimi sürecinde haksız tutuklandıktan sonra bir de 1 yıl 13 ay hapse mahkûm edilen gazeteci Murat Aksoy’un basın ve ifade özgürlüğü haklarının hukuka aykırı şekilde çiğnendiğine hükmetti.
Mahkeme ayrıca, bir haber nedeniyle TRT’nin Evrensel gazetesini haksız şekilde tazminata mahkûm ettirdiğine de karar verdi. Anayasa Mahkemesi, her iki dosyada da idarenin, Aksoy ve Evrensel’e mahkeme gideri dâhil toplam 125 bin TL tazminat ödemesine hükmetti.
(EÖ/HA)
Кликнете, за да прочетете Доклада за медиен мониторинг на БСК (юли-август-септември 2025 г.) в PDF формат
Особено през последния тримесечен период на съдебна ваканция Фатих Алтайлъ и Фуркан Карабей...