Türkiye’nin önde gelen iktisatçılarından Prof. Dr. Korkut Boratav, geçtiğimiz hafta İstanbul’da düzenlenen 18. Uluslararası Ekonomi Politik Forumu’nda, uluslararası düzeyde prestijli bir ödüle layık görüldü.
Baran–Sweezy Memorial Award (Baran–Sweezy Anma Ödülü), her yıl Marksist iktisat düşüncesine önemli katkı sunan akademisyenlere veriliyor. Bu yılki ödülü alanlar arasında Türkiye kapitalizmine dair sınıfsal ve tarihsel analizleri nedeniyle Prof. Dr. Boratav da vardı.
Sol.org.tr’nin haberine göre, Türkiye’de ilk kez yapılan forumda ev sahipliğini Çin İş Geliştirme ve Dostluk Derneği (Türk-Çin İş Der) üstlendi.
Dünya Marksist İktisat Ödülü
Forumda ayrıca „Dünya Marksist İktisat Ödülü“ ve „21. Yüzyıl Dünya Ekonomi Politik Üstün Başarı Ödülü“ verildi.
Forumda „Dünya Marksist İktisat Ödülü“ alanlardan biri de Prof. Dr. Korkut Boratav’dı.
Diğer „Dünya Marksist İktisat Ödülü“ sahipleri ise Çin Wuhan Üniversitesi’nden Jian Şinhua, Kanada Manitoba Üniversitesi’nden Radhika Desai, Çin Najing Finans ve Ekonomi Üniversitesi’nden He Gankiyang oldu.
21. Yüzyıl Dünya Ekonomi Politik Üstün Başarı Ödülü’nü ise aralarında Türkiye’den Özgür Orhangazi ve Alp Erinç Yeldan’ın da olduğu 12 kişi almaya hak kazandı.
Gelişme Türkiye’de ödülün takdim edilmesinden bir hafta sonra ve çok az haber oldu. Oysa, Boratav’ın ödüllendirilmesi yalnızca bir kişisel başarıdan ibaret değil, eleştirel düşüncenin küresel ölçekte nasıl değerlendirildiğine de ışık tutuyor.
Ödülü kim veriyor?
Ödül, merkezi Çin’de bulunan Dünya Ekonomi Politik Derneği (World Association for Political Economy [WAPE]) tarafından veriliyor. Her yıl başka bir ülkede düzenlenen Uluslararası Ekonomi Politik Forumu sırasında açıklanıyor. Bu yılki etkinlik, 6–8 Ağustos günlerinde İstanbul’da Yeditepe Üniversitesi kampüsünde yapıldı.
Adını, Marksist iktisadın iki önemli düşünürü Amerikalı iktisatçılar Paul A. Baran ve Paul M. Sweezy’den alan ödül, kapitalist ekonomilere eleştirel bakış geliştiren akademik çalışmaları desteklemeyi amaçlıyor.
Korkut Boratav neden seçildi?
Prof. Dr. Korkut Boratav, Türkiye’de Marksist iktisat geleneğinin yaşayan öncüleri arasında. Özellikle Türkiye’nin 20. yüzyıl boyunca geçirdiği ekonomik dönüşümleri sınıf ilişkileri, devlet politikaları ve uluslararası bağımlılık çerçevesinde çözümleyen çalışmalarıyla tanınıyor.
Bugün hâlâ kaynak kitap olarak okutulan Türkiye İktisat Tarihi ve 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sınıflar ve Bölüşüm gibi eserleri, pratik iktisadi süreçlerin çözümlemesine Marksist iktisat teorisiyle alternatif bir bakış sunuyor.
WAPE tarafından yapılan açıklamada Boratav’ın, “Marksist iktisatın temel ilkelerini, Türkiye’nin tarihsel gerçekliğiyle ustalıkla birleştirdiği” ve “bağımlılık teorisini geliştirici yönde özgün katkılar sunduğu” vurgulandı.
Gecikerek gelen haber
İktisat dünyasındaki bu önemli gelişme, Türkiye’den bir iktisatçının dünya çapında bir ödüle değer görülmesi anaakım medyada neredeyse hiç yer bulmadı. Boratav’ın ödülü, kazanmasından bir hafta sonra kısa bir metinle duyuruldu.
Eleştirel iktisat yaklaşımının, uzun süredir akademide ve medyada marjinalize edilmiş olması, yaygın medyanın toplumun düşünce hayatından neredeyse tamamen kopmuş olması dolayısıyla, başlıbaşına küresel ölçekte bir başarı öyküsü olmasına karşın Boratav’ın ödülü anaakımda haber değeri kazanmadı.
Ödülün, merkezi Çin’de olan bir kurumdan gelmesi, esasen konuya ilgi duyan bazı çevrelerde de ilgisizlik ya da ideolojik mesafeye yol açmış olabilir.
Ancak, kişisel veya özgül değerlendirmeler ne olursa olsun bu tür ödüller, bir düşünce biçiminin ve buna adanmış bir hayatın uluslararası ölçekte de saygın, geçerli ve etkili olarak takdir edildiğinin işareti sayılmayı hak ediyor.
Baran–Sweezy kim ve bugün ne ifade ediyor?
Ödüle adını veren Paul Baran ve Paul Sweezy, 20. yüzyılda özellikle ABD’de kapitalist ekonomilerin krizlerini analiz eden iki önemli Marksist düşünür. “Tekelci kapitalizm” kavramı, artan eşitsizlikler ve devlet destekli sermaye birikimi üzerine yaptıkları analizlerle tanındılar.
Bu geleneği sürdüren Amerika’daki Monthly Review dergisi, bugün hâlâ çevre, gıda, enerji ve finans krizlerini Marksist bir bakış açısıyla yorumlamaya devam ediyor.
Boratav’ın çalışmaları da bu gelenekle doğrudan bağ kuruyor: Türkiye’nin sanayileşme süreci, ithal ikameci politikalar, 1980 sonrası neoliberal dönüşüm ve bunların emek sınıfı üzerindeki etkileri Prof. Boratav’ın çalışmalarında derinlemesine inceleniyor.
Çin bağlantısı
Ödülün Çin merkezli bir kurum tarafından verilmesi, bazı çevrelerce çelişkili bulunuyor. Çünkü Çin bugün, kendisini sosyalist olarak tanımlasa da, iktisadın düzenleyici mekanizması devrimden 75 yıl sonra da hala çok büyük ölçüde devlet kapitalizmine dayanıyor.
Ancak ödülü Çin devleti değil, Çinli akademik çevreler yönetiyor. Kurum entelektüel dayanışma temelinde yürüyen bir süreci ayakta tutuyor. Bu bağlamda Baran-Sweezy geleneğini sürdüren bir odağın varlığı Çin’de de canlı bir Marksist damarın varlığını sürdürdüğünün işareti olarak yorumlanmayı hak ediyor.
Boratav: „Türkiye’de eleştirel iktisat geleneği ayakta“
Prof. Dr. Korkut Boratav, ödül sonrası yaptığı açıklamada “Hiç beklemediğim bir haberdi. Elbette sınırsız onur duydum.“ dedi.
Beni ödüllendiren Kurul’un uyguladığı ölçütleri, gerekçelerini şu an bilmiyorum. Bu nedenle bunları tartışmam mümkün değil. Buna mukabil ödülün ‘Marksist İktisada Ömür Boyu katkılarım’ için verildiğini ayrıca öğrendim. […] Bu ödül, kişisel bir onur olmanın ötesinde, Türkiye’de eleştirel ekonomi geleneğinin ayakta kalabildiğini ve uluslararası ölçekte değer gördüğünü gösteriyor. Marksist iktisat, sadece geçmişin değil, bugünün ve geleceğin analizinde de geçerliliğini sürdürüyor.”
Bilgi notu
Ödülün tam adı:Paul A. Baran – Paul M. Sweezy Memorial AwardVeren kurum:18. Uluslararası Siyasal Ekonomi Forumu, WAPEVerildiği yer ve tarih: 6–8 Ağustos 2025, Yeditepe Üniversitesi – İstanbul
(AEK)