Doç. Dr. İlkay BODUROĞLU
Bu yazının birinci bölümünde, Maria Corina Machado ve kendi kurduğu Vente Venezuela Partisi’nin 2018’den bu yana, İsrail Devleti’ne ve Benjamin Netanyahu’ya yönelik destek ifadeleri, eylemleri ve yaptığı ittifak anlaşmasının kronolojik bir derlemesi yorumsuz olarak yer alıyor.
2025 Nobel Barış Ödülü sahibi Maria Machado’nun İsrail’e olan desteği, İsrail’i sık sık “demokrasi müttefiki” olarak konumlandırmasıyla ve “otoriterizme karşı ortak değerleri savundukları” vurgulamasıyla öne çıkıyor.
Yazının ikinci yarısında ise yine yorumsuz olarak Machado’nun biyografisi, aktivistliği ve siyasette nasıl yükseldiği anlatılıyor.
• 5 Aralık 2018: Machado, Netanyahu’ya (ve Arjantin Cumhurbaşkanı Macri’ye) doğrudan bir açık mektup gönderdi ve bu ikilinin, BM Güvenlik Konseyi’nde, Venezuellalılar için „etkili koruma önlemleri“ benimsenmesini ve Venezuala Devlet Başkanı Maduro’ya karşı rejim değişikliğini teşvik etmelerini istedi. Maduro rejimini, İran ve „aşırı gruplar“la bağlantılı olduğu için, İsrail’e karşı bir tehdit olarak tanımladı. Kanıt olarak da, İran’ın 1994’te Arjantin’in başkenti Buenos Aires’teki Yahudi Toplumu Merkezi’ne yönelik olarak gerçekleştirdiği iddia edilen, 86 kişinin öldüğü bombalı terör saldırısını gösterdi. Maduro rejiminin “kriminal doğasını” vurguladı ve „bu kriminal devlet başkanını yenmek ve özgürlüğe ilerlemek için desteğinize güveniyoruz“ dedi.
• 27 Ocak 2019: İsrail’in Juan Guaidó’yu Venezuela’nın geçici başkanı olarak tanımasının ardından Machado, Netanyahu’ya teşekkür etti: „İsrail Devleti’nin desteğiyle… Venezuela, despotizme karşı savaşan Batı demokrasileri bloğuna yeniden katılmaya hazırlanıyor” dedi. Ardından da, ekledi: “Venezuela’nın bir sonraki kararı, [Venezuela’nın o zamanki Devlet Başkanı Chavez’in 2009 Gazze Savaşı nedeniyle] İsrail Devleti ile kopardığı diplomatik ilişkileri yeniden kurmak olacaktır.“
• 17 Mayıs 2019: İsrail’in 71. Bağımsızlık Günü’nde, Machado, bir video mesajı yayınladı: „Venezuela’nın mücadelesi aynı zamanda İsrail’in de mücedelesidir“ diyerek Netanyahu’yu etiketledi ve özgürlük mücadelesinde dayanışmayı teyit etti. İsrail’i direnç modeli olarak övdü.
• 4 Mart 2020: Machado, Netanyahu’yu seçim zaferi için tebrik etti. “Başbakan Netanyahu’yu seçim zaferi için tebrik ederim. İsrail, Batı değerlerinin savunmasında sağlam bir müttefiktir. Venezuelalılar olarak, ulusumuzu 1 tekrar müreffeh, özgür ve güvenli bir hale getirebilme adına, Yahudi halkına güvenebileceğimizi biliyoruz” dedi.
• 5 Temmuz 2020: İsrail’in Venezuela’ya Bağımsızlık Günü mesajına yanıt olarak Machado, „Yahudi halkına ve İsrail Devleti’ne“ teşekkür etti; Venezuelalıların „dirençli, onurlu ve özgürlükçü ruhunu“ teyit etti ve Venezuela’yı „209 yıl önce olduğu gibi“ kurtarma kararlılıklarını vurguladı.
• 21 Temmuz 2020: Machado’nun kurucusu olduğu Vente Venezuela Partisi Netanyahu’nun Likud Partisi ile resmi bir partiler arası anlaşma imzaladı. Bu imza aşamasında, Vente Venezuela Partisini Machado temsil ederken, Likud Partisi’ni ise Eli Vered Hazan temsil etmişti. İmzalanan anlaşmanın metninde, bu iki parti aralarında “siyasi, ideolojik ve sosyal konularda işbirliği yapmak, strateji, jeopolitik ve güvenlik gibi alanlarda ilerleme sağlamak amacıyla ittifak kurmaya“ söz veriyorlardı. „İsrail ve Venezuela halklarını birbirlerine yaklaştırmak ve de özgürlük, hürriyet ve piyasa ekonomisi gibi Batı değerlerini teşvik etmek amacıyla, sürekli temas ve aktif işbirliği“ konularında sözleşiyorlardı.
• 24 Temmuz 2020: Machado, Vente Venezuela Parti’sinin Likud Partisi ile anlaşmasını duyuran paylaşımını yeniden yayınladı; bunu „Batı değerlerini, hayatı ve onuru savunanlar için sağlam bir adım“ olarak niteledi. „Venezuela ve İsrail Devleti arasında derin ve verimli bir ilişkiyi yeniden inşa edeceğiz“ dedi.
• 29 Temmuz 2020: Machado, Vente Venezuela Parti’sinin programını anlatan YouTube videosunu paylaştı ve videoyu seyretmeyenler de duysun diye bu videoda Likud ile yaptıkları anlaşmadan da bahsedildiğini Twitter postuna ekledi. Ayrıca, bu anlaşmanın partisi için stratejik önemini vurguladı.
• 14 Nisan 2021: İsrail’in Bağımsızlık Günü’nde Machado „Mutlu Bağımsızlık Günü“ diledi ve kuruluşunun 73. yılını kutlayan İsrail’i „yenilik, ilerleme, geleceğe vizyon ve her şeyden önce özgürlük örneği“ olarak niteledi. Venezuela’nın İsrail’in kuruluşunda „temel destek“ verdiğini ve kuruluş aşamasında İsrail’i tanıdığını belirterek, “ülkelerimiz arasında güçlü, parlak ve faydalı bir diplomatik ilişkiye geri döneceğimize eminim“ dedi.
• 11 Mayıs 2021: Machado, „Bugün, Batı değerlerini savunan herkes İsrail Devleti ile birlikte duruyor; İsrail özgürlüğün gerçek bir müttefikidir“ dediği Twitter postunda, İsrail ve Venezuela bayraklarını kullandı. • 2021’den bu yana tekrarlanan taahhüt: Machado, seçilirse İsrail ile tam diplomatik ilişkileri restore etme sözü verdi. Bu taahhüt, Chavez’in 2009 Gazze Savaşı nedeniyle İsrail’le kopardığı ilişkilerin tersine çevrilmesini içeriyor ve Venezuela büyükelçiliğini, Tel Aviv’den Kudüs’e taşımayı kapsıyor.
26 Nisan 2023: İsrail’in 75. Bağımsızlık Günü’nde Machado, „sevgili İsrail halkına uzun ve mutlu bir varlık“ diledi. Venezuela’dan sevgi ve saygı göndererek „hayat, refah ve asla vazgeçmeyeceğimiz özgürlük“ gibi ortak değerlerini teyit etti.
• 7 Ekim 2023: Hamas saldırılarının hemen ardından Machado, „İsrail halkıyla tam dayanışma“ sözü verdi ve „terörist saldırıların tümüne karşı olduğunu“ bildirdi ve „terörizme karşı küresel çağrıya katıldığını, terörizmin her şekilde yenilmesi gerektiğini“ ekledi.
• 14 Nisan 2024: Machado, „İran rejiminin doğrudan saldırısına karşı İsrail Devleti ve halkına dayanışma“ ifade etti; „benzeri görülmemiş ve kabul edilemez“ eylemi kınadı ve İran-Venezuela ittifakının „küresel istikrarsızlaştırıcılık“ riskini vurguladı. Demokratik bir Venezuela’nın „bu riski azaltacağını“ söyledi.
• 30 Ocak 2025: Machado, İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Sa’ar’a Venezuela muhalefet lideri Edmundo González’in Maduro’ya karşı (tartışmalı) “seçim zaferi”ni tanıyan konuşması için teşekkür etti. Maduro’nun devrilmesini (İran bağlantılarını not ederek) istediğini tekrarladı. İsrail’in Venezuela „Halk Egemenliği“ne desteğini değerlendirdi ve „Venezuela özgür, müreffeh ve güvenli olacak ve dünyanın demokrasilerinin en iyi müttefiki olacak“ dedi.
2025 Nobel Barış Ödülü sahibi María Machado’nun Benjamin Netanyahu’yu eleştirdiğine dair hiçbir kamuoyu kaydı, açıklama, röportaj veya X (Twitter) paylaşımı bulunmamaktadır. (Kaynak: X’in sahibi Elon Musk’ın Yapay Zekası Grok.)
Aksine, yukarıdaki zaman çizelgesinde görüldüğü üzere, Machado’nun 2018’den 2025’e kadar tüm ifadeleri ve eylemleri tutarlı bir şekilde İsrail’i ve Netanyahu’yu destekleyici niteliktedir. Machado Netanyahu’yu özgürlük müttefiki olarak övmüş, Likud ile kendi partisi arasında ittifak kurmuş ve İsrail’in eylemlerinde (örneğin, 2024 İran gerilimi) İsrail ile dayanışma göstermiş, Gazze’deki insani krize veya Netanyahu’nun politikalarına yönelik herhangi bir kınama yayınlamamıştır.
MARÍA MACHADO’NUN BİYOGRAFİSİ
María Machado Parisca, 7 Ekim 1967’de Venezuela’nın Karakas şehrinde doğdu; ülkesinde önde gelen bir endüstri mühendisi, iş kadını ve siyasetçidir. Psikolog Corina Parisca ve çelik sanayicisi Henrique Machado’nun dört kızının en büyüğüdür. Andrés Bello Katolik Üniversitesi’nde endüstri mühendisliği okudu ve IESA’da finans yüksek lisansı yaptı. Erken kariyerinde otomotiv sektöründe çalıştıktan sonra, 1992’de Atenea Vakfı’nı kurarak öksüz, yetim ve suça karışmış sokak çocuklarına destek oldu. Daha sonra Opportunitas Vakfı’nın başkanlığını yaptı. Vakfın faaliyetleri arasında öğretmen eğitimi kursları, eğitim etkinlikleri (örneğin hibrit eğitim tartışmaları, robotik haftaları), su arıtma ve sanitasyon gibi konularda seminerler düzenlemek de yer alır.
Üç çocuk annesi olan Machado, 2009’da Yale Üniversitesi’nin Dünya Yoldaşları Programı’na katıldı.
Ekim 2025 itibarıyla, kendi kurduğu muhalefet partisi Vente Venezuela’nın Ulusal Koordinatörü olarak görev yapıyor ve Birlik Platformu koalisyonunun kilit liderlerinden biri. Machado savunduğu konular arasında demokratik reformlar, Venezuela’nın devlet mülkiyetindeki petrol ve doğal gaz şirketi Petróleos de Venezuela’nın özelleştirilmesi ve Maduro rejimine karşı uluslararası yaptırımlar da var.
2025’te Time dergisinin “Dünyanın En Etkili 100 Kişisi” listesine girdi ve 10 Ekim 2025’te “Venezuela’da diktatörlükten demokrasiye geçişi ve Venezuela halkının demokratik haklarını savunan şiddet içermeyen çabaları nedeniyle” Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Barack Obama da dahil olmak üzere dünya liderleri tarafından tebrik edildi.
Machado’nun siyasete girişi, 2002’de Alejandro Plaz ile birlikte seçim şeffaflığı odaklı sivil toplum örgütü Sumate’yi kurmasıyla başladı. Sumate, 2004’te Hugo Chávez’e karşı güvenoyu referandumu için imza kampanyası yürüterek ulusal çapta tanınırlık kazanırken seçim güvenliği endişelerini de öne çıkardı.
Bu gelişme, Machado’yu demokratik süreçlerin savunucusu olarak ulusal sahneye taşıdı. 2010’da Sumate’den istifa ederek muhalif Demokratik Birlik Yuvarlak Masası (MUD) koalisyonu altında Ulusal Meclis’e aday oldu ve Miranda eyaletinde, ülke çapında en yüksek oyu alarak sembolik bir zafer kazandı ki, bu Chávez’in hakimiyeti döneminde önemli bir başarı olarak görülmektedir.
Machado’nun profili, 2014’te Maduro hükümetine karşı protestolarda yükseldi; kitlesel gösteriler düzenledi ve uluslararası ses getiren konuşmalar yaptı ve Panama’nın elçisi olarak Amerika Kıtası Devletleri Örgütü OAS’ta yer aldı. Bu durum, ihanetle suçlamasına yol açtı ve 21 Mart 2014’te Meclis’ten “anayasaya aykırı” olarak atıldı. Bu gelişme Machado’yu direnişin sembolü haline getirdi.
2010’lar ve 2020’ler boyunca Machado, görevden men, cezai soruşturma ve sürgün gibi tehditlerle devamlı artan baskılarla karşılaştı. 2012’de Vente Venezuela Patisi’ni kurdu ve 2019 başkanlık krizinde Juan Guaidó’nun geçici başkanlığı sırasında aday olmayı teklif etti. Yolsuzluk iddiaları nedeniyle, Yüksek Mahkeme tarafından, Ocak 2024’te 15 yıl süreyle siyasetten men edilmesi onu durdurmadı. 26 Ekim 2023’te muhalefet ön seçimlerini kazandı ve 2024 kampanyasını Edmundo González Urrutia ile birlikte yürüttü, Maduro’nun seçim zaferinde hile olduğunu iddia etti.
Seçim sonrası saklandıktan ve Ocak 2025’te kısa süreli gözaltı yaşadıktan sonra, seyahat yasağına rağmen uluslararası desteği toplayarak tartışmasız muhalefet ikonu haline geldi ve halen Venezuela’da rejim değişikliği için çabalıyor.