Kuvvet Lordoğlu
Afrika’daki uzun yolculuğumun son durağına, Komor Adaları’na, vardığımda deniz kokusuna karışan lav toprağının keskin kokusunu hemen fark ettim. Burası, Afrika kıtasının doğu ucunda, Hint Okyanusu’nun ortasında, sanki dünya haritasına gizlice iliştirilmiş dört küçük nokta gibiydi. Bu yazı, işte o noktalardan birinin — hatta dördünün — hikâyesi.
Bir yeri anlatmanın, onu okumakla hissedebilmenin zor bir şey olduğunu hep düşünürüm. Kimi zaman kelimeler yetersiz kalır, kimi zaman da bir yerin ruhunu kelimelere sığdırmak mümkün olmaz. “Gidin görün” demek kolay ama ben yine de, gözünüzün önüne birkaç renk, birkaç ses, belki de biraz rüzgâr taşıyabilmeyi umut ediyorum.
Başlığı, İstanbul’un hemen kıyısındaki Prens Adaları ile burada, Hint Okyanusu’nun ortasındaki Komor Adaları arasında kurduğum bir çağrışımdan aldım. Aralarında hiçbir bağlantı yok elbette; ama biri, buzul çağında karadan kopmuş parçalar, diğeri ise okyanusun derinlerinden yükselen volkanların eseri. İkisinin de ortak yanı, bir anlamda “ayrılıktan doğmuş” olmaları.
Biraz geçmişe dönelim…
Zamanında bomboş olan bu adalar, Arap Yarımadası’ndan gelen denizciler tarafından yerleşilmiş. Ardından, 19. yüzyılın klasik sömürgeci gücü Fransa, hemen güneydeki Madagaskar’a bağlı olarak yönetimi ele almış. 1960’larda Afrika’yı saran bağımsızlık rüzgârı, 1970’lerin ortasında buraya da ulaşmış. Fransa, ada halkına özerklik için referandum yaptırmış.
Sonuç şaşırtıcı: Dört adadan üçü bağımsızlığı seçerken, biri — Maore (Mayotte) — Fransa’ya bağlı kalmak istemiş. Komor yönetimi bu ayrılığı hâlâ tanımıyor.
Bugün bile, diğer adalardan hamile kadınlar çocuklarının Fransız vatandaşı olabilmesi için Mayotte’ye geliyor. Okyanus dalgalarının üzerinde, bir kimlik arayışının sembolü gibi bu küçük ada.
Bizim durağımız, başkent Moroni’nin bulunduğu Ngazidja (Grande Comore) adasıydı. Havaalanından merkeze uzanan 35 kilometrelik yol, daha ilk andan itibaren “bu ada kolay kolay unutulmaz” dedirtiyordu — ama giriş işlemleriyle değil, o yorucu bürokrasisiyle!
Yine de, bir süre sonra o karmaşanın arasında hayatın ritmini fark ediyorsunuz: Fransızca konuşan gençler, dua eden yaşlılar, rengârenk elbiseleriyle gülümseyen kadınlar… Hepsi bir arada, Müslüman kimliğiyle barışık, kendine özgü bir ada kültürü.
Komor Adaları’nın büyüklüğünü, adım attığınızda anlıyorsunuz. Arabası olmadan dolaşmanın neredeyse imkânsız olduğu geniş bir volkan adası burası. Haritalarda “yol” olarak görünen yerlerin çoğu, aslında çukurlarla dolu toprak patikalar. Ama bazen aniden düzgün, yeni asfalt yollar beliriyor ve sizi şaşırtıyor.
Adanın göğe uzanan devi, 2361 metrelik Karthala Volkanı. Hâlâ aktif; 2005 ve 2006’daki patlamaların izleri hâlâ canlı. Dolaşırken, lavların denize kadar ulaştığı kara çizgilerini görebiliyorsunuz. Ve Karthala tek değil — yüzü sivilcelerle dolu bir genç gibi, ada da onlarca küçük volkanla bezenmiş.
Ama Komor Adaları sadece volkanların diyarı değil. Turkuaz koylar, hindistan cevizi ağaçları ve renkli pazarlar adanın başka bir yüzünü gösteriyor. Güneşin altınla yıkadığı sahillerde denize girmek, zamanın akışını unutmak gibi.
Kadınların fotoğraflarını çekmek zordur ama biraz gülümseme, çoğu zaman yeter. Yüzlerine sürdükleri, güneşten koruyucu beyaz maskelerle gizemli bir güzellik taşırlar. Bu maskeler, adanın sıcağı kadar belirgin, kültürlerinin bir parçası.
Ve sonra bir gün, Baobab ağaçlarını görürsünüz. Madagaskar’a özgü sandığınız o devasa gövdeler, burada da göğe doğru sessizce uzanır. Yapraksız dönemlerinde daha da heybetli, adeta zamanın kendisine kök salmış gibidirler.
Akşamları, denizden gelen serin rüzgârla birlikte yerel mutfağın kokuları yayılır. Muz ve ananasla yapılan yemekler, baharatların dans ettiği tabaklar, her biri adanın karakterini taşır. Yine de Batı damak tadına yakın lezzetler de bulmak mümkün.
Komor Adaları, belki dünyada haritada zor bulunacak kadar küçük bir yer. Ama bir kere gittiğinizde, zihninizde devasa bir yer kaplıyor.
Her koyunda farklı bir renk, her yüzünde farklı bir hikâye, her sessizliğinde okyanusun derin sesi var.
Sonuç olarak, Hint Okyanusu’nun pek çok adası arasında Komor Adaları, kendine özgü havası ve insanlarıyla size farklı bir yerin nezaketini ve inceliğini yaşatıyor.