Acaba yaşanan büyük sorunların temelinde bir toplumsal çürümüşlük mü var? Belki de birçok yerde bu konuya gönül ferahlığı ve bir katarsisle birlikte, evet cevabı veriliyor. Normal bir soru ve normal bir cevap gibi. Ortalamanın ağırlıklı ortalaması. Belki de alışılagelmiş bir cevap. Bit yeniği aranmamış bir cevap.
Bakıyorum; akademisyenler, yurttaşlar, siyasal mücadele vermesi gerekenler bu konuyu konuşuyor. Bir çürüme varmış, o nedenle sorun çıkıyormuş. Toplum daha ahlaklı olmalıymış onlara göre.
Yani yük yine Ayşe Teyze’le, Remzi Amca’nın üzerine yıkılmış durumda. Ayşe Teyze’yle Remzi Amca neden etik davranmayıp, çürüyor? 16.880 lira emekli aylığı aldıklarından olmasın sakın. 16.880 lira ile mutluluğun ve etik olmanın resmini çizin işin kolayına kaçmadan da sizi görelim. Bir ömür boyu çalışmış, şirketlere devasa kazançlar sağlamış insanlara refah sağlayan aylık yerine, ahlaklı olma öğüdü.
Siyasal, ekonomik ve sistemsel sorunları konuşmamaya yemin etmiş olarak, ne güzel bir sohbet. Çürümüşlük sohbetini yapan orta sınıftan insanlar, bütün konuşmalarının başında hiçbir partiye ya da örgüte üye olmadıklarını hevesle belirtirler örneğin. Yapacakları konuşmanın meşruiyetini buradan almaya kalkışırlar hiç sekmeden. Kendi hatalarını fazilet kabul ederler. Aslında örgütlü mücadele vermek aydınlanma fikrinde bir erdemdir ama bu arkadaşlar bu erdemi neredeyse her seferinde kınarlar. Eğer bir suçsa örgütlü olmak, o suçu başkalarının üzerine atmış olurlar. Güvendikleri ölçü zaten çoğunluğun örgütlü olmaktan uzak durmasıdır. Bir anda mutlu çoğunluğun arasına karışıverirler. Kimse bulamaz onları o kargaşada. Kimsenin onları eleştirebilecek sağlam bir konumu yoktur. Kırk kişiyizdir kırkımız da birbirimizi biliriz. Herkes aynı yolun yolcusudur.
Hepsinin konuşması, bir cenaze töreni konuşması ve ufkun kapanışı. Şarkıdaki gibi: Ay karanlık oldu, yüreğim yare / Biliyorum yoktur derdime çare.
Örgütlü bir mücadele vermeyelim, politik bir mücadele vermeyelim, iktisadi koşulların ve iktisadi sistemin eleştirisini yapmayalım, hadi şimdi çürümüşlüğü konuşalım. Ne ala memleket. Oysa ki kapitalizmle boy ölçüşebilecek bir örgüt olmadan, kapitalizmle mücadele edilemez.
Böyle arkadaşlarımızın çoğu politik olmayı da kınar. Her önemli konuyu konuşmaları gerektiğinde ilgili konunun siyasetler üstü olduğunu söylemek en büyük meziyetleridir. Bu sözü dünyada ilk kez söyleniyormuş gibi söylerler. Deprem siyasetler üstü, Kürt meselesi siyasetler üstü, dış politika siyasetler üstü. Siyasetin menzilinde ne kaldı bilmiyorum. Halbuki dünyayı düzeltecek tek şey politik eleştiridir ve dolayısıyla politik mücadeledir.
Bu konuda derhal minder dışına kaçanlar, kolaycılık yapanlar başkalarını çürümeye uğramış olmakla suçluyor. Ne derin analiz. Asıl çürüme mektep medrese görmüş bir insanın aldığı eğitimin hakkını vermeyip, kolaycılık yoluna sapmasıdır. Tarihte Fransız İhtilali oldu, rönesans oldu, reform oldu, aydınlanma oldu. Peki hani nerede aydın olmanın namusu diye sorulmayacak mı? Bu taifeyi modern sosyalizmden ve Ekim Devrimi’nden sorumlu tutmuyorum.
Örgütlü olmak yok, politik olmak hak getire. Bununla da kalmıyor kenarından iktisadi alanın eleştirisi de yok ve tabii ki iktisadi sistemin eleştirisi. Aman ha, tam yasak bölge. Ahlak, etik lakırtıları akıp gidiyor ama asla üretim ilişkilerinin eleştirisi yok. Dikkatli olalım “komonist” zannederler. Üretim ilişkileri hiç sorun yaratmıyor ve bu kutsal kitabın en başında yazıyor gibi bir hava var. Sanki denildi ki “her şeyi eleştirin ama kapitalizmi eleştirmeyin”.
David Harvey benzer bir konuyla ilgili şöyle diyor: “Makbul neoliberal özneler demek, yanlış giden herhangi bir şey için suçu kendinde aramak fakat kapitalizmin sorun olduğunu düşünmemek anlamına geliyor.”
Bir şeyler yanlış gidiyorsa kendini, kendi ahlakını ve hatta Tanrı’yı suçlayabilirsin ama asla kapitalizmi sorun olarak görmeye kalkışma. Bizdeki durum tam olarak bu.
Kapitalizm gerçektir ama ahlaklı değildir.
Zenginin gözü doyduğu zaman, yoksulun karnı doyacak. Asıl ahlaksız söz bu.
“Kapitalizm en acımasız kralların bile hayal edemeyeceği kadar ölüm ve yıkım, dünya savaşları, kıtalar arası zorunlu göçler, varlık içinde yokluktur.” Ahlaksızlık daha nasıl olabilir ki.
Michael Löwy bir yazısında bu konuyla ilgili orijinal bir görüşü şöyle aktarıyor “Kapitalizm alt edilmelidir. O en büyük musibettir, birikmiş günahtır, çürümüş köktür, çok iyi bildiğimiz tüm acı meyveleri, yoksulluğu, açlığı, hastalığı, ölümü üreten ağaçtır. Bu bakımdan, üretim araçları (fabrikalar, arazi, ticaret, bankalar) üzerindeki özel mülkiyet alaşağı edilmelidir”
Ahlaksa, ahlak böyle olur.
Bu söz, 1973’te Brezilya’nın orta batı bölgesindeki piskoposlar ve üst düzey din adamlarının “Kilisenin Çığlığı” başlığını taşıyan ve böyle sona eren bir yazıdan.
Terry Eagleton “Kapitalizm, karşıtlarından en küçük bir itme gelmeden, kendi çelişkilerinin altında kalmaya tamamen eğilimlidir” diyor.
Evet, taş çatlasa olacak bunlar.
Има ли социален упадък в основата на големите проблеми? Може би на много места този въпрос се решава с чувство на облекчение и катарзис...