Çok yönlü yeni bir süreç içindeyiz. Kürt sorununun tarihsel eşitsizlikler yönüyle ele alınması, çözümün de yalnızca güvenlik politikalarıyla değil; demokratikleşme, hak ve eşitlik merkezli yapılanma ve toplumsal uzlaşı temelinde aranması gerektiğini göstermektedir. Dolayısıyla elbette bu yönü çok önemli ancak barış ve demokratik toplum süreci, yalnızca çatışmasızlık hali değil; aynı zamanda siyasal, sosyal ve hukuki reformların eş zamanlı ilerlediği kapsamlı bir demokratik dönüşüm süreci olarak değerlendirilmelidir.
Açık ve şeffaf müzakere ihtiyacı
Bugünkü iç, bölgesel ve elbette küresel siyasal atmosfer oldukça özgünlükler taşıyor. Halklar için bölgesel kırılganlıklarla hatta sarsıntılarla birleşerek hem riskleri hem de fırsatları aynı anda barındıran bu süreç görev ve sorumlulukları artırmaktadır. Suriye, Irak ve İran gibi çevre ülkelerdeki Kürt hareketlerinin farklı düzeylerde güç kazanması, Türkiye’deki Kürt meselesini de bölgesel bir bağlama taşımakla kalmayıp uluslararası siyasi kulvara taşımaktadır. Bu durum, ulusal politikaları doğrudan etkilerken, aynı zamanda yeni bir siyasal hat kurulması ihtiyacını da beraberinde getirmektedir.
Bu bağlamda ekonomik, sosyal, siyasal, askeri birçok alanda ciddi sorun ve handikaplarla karşı karşıya kalan Türkiye’nin önünde iki yol var. Ankara Suriye politikasından başlayabilir. HTŞ ile ikbal arayışından vaz geçerek ilerlemek mümkün. “Ermenistan-Azerbaycan Barışı” sürecinden ders çıkarmalı ve Kürtler başta olmak üzere SDG’nin bünyesinde yer alan halkların iradesine saygı gösteren bir yol bulmalıdır. “Turan Geçidi” hayallerinin “Trump Geçidi”ne dönüşmesi gerçeği rüyalardan uyandırılmaya yeterli olmalıdır.
Ankara, ya bugüne kadar olduğu gibi güvenlik eksenli ve halkların taleplerini dışlayıcı politikaları sürdürecek ya da başka bir yol bulacak. Ya başta Kürt sorunu olmak üzere sorunu derinleştirmek ya da kapsayıcı, müzakereye dayalı, demokratik bir çözüm iradesi göstererek yeni bir siyasal zemin kurulacaktır.
Emperyalist güçlerin himayesinde Ortadoğu’da politika yapmak ve verilen görevler kapsamında rol ve güç dağılımında etkide bulunmak yerine halkların taleplerine kulak veren bir yol bulunmaması iktidarı da halkları da daha kötü bir sonuca sürükleyecektir.
Demokratik reformlar aciliyet kazandı
Ankara Kürt sorununda oyalamakta ısrar mı edecek adım mı atacak, bu önemli. Barış, yalnızca sembolik adımlarla veya söylemsel iyi niyetlerle inşa edilemez. Kalıcı barışın temeli; yasal ve anayasal güvenceye alınmış haklar, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, ana dilde eğitim, ifade ve örgütlenme özgürlüğü, hapishanelerin siyasi tutsaklardan arındırılması gibi temel demokratik kazanımlar üzerine kurulabilir. Bu bağlamda geçmişte denenmiş ve masa devrilerek bırakılmış reform girişimlerinden ders çıkarılarak, daha sistematik ve kalıcı adımların atılması gerekmektedir.
AKP, günü kurtarma, bu amaçla ülkenin kaynaklarını heder etme, önceki gün Özlem Çerçioğlu olayında olduğu gibi tüm etik değerleri tersyüz ederek politik bir kazanım hesabıyla ilerlemekte ısrar ederse bu onun için hüsran olmakla kalmayacak, Türkiye için çok daha vahim sonuçlara neden olacaktır.
İktidar hırsıyla kavrulmuş bir siyasi amacın sadece kendisini yakmayacağını da halklar, işçi ve emekçiler idrak edecek ve bu sürece eninde sonunda bir demokratik müdahale yolu bulacaktır.
Toplumsal katılım ve mutabakat
Ayrıca konuşulan ve ilerletileceği beyan edilen barış sürecinin başarısının, Komisyon’dan ibaret olmadığı, olmayacağı görülmelidir. Yalnızca devlet ile silahlı aktörler arasındaki ilişkilerle sınırlı görülecek bir sürecin bir yere kadar işleyeceği geçmiş deneylerle sabittir. Toplumun tüm kesimlerinin sürece aktif şekilde katılması, kapsayıcı bir toplumsal mutabakatın oluşması büyük önem taşımaktadır. İktidarın CHP’ye ve muhalif güçlere yönelik baskı, hukuksuzluk ve kayyım politikaları sürerken bu alanda güven oluşturmanın giderek daha da zorlaşacağı ise atlanmamalıdır.
Yerel ve genel düzeydeki demokratik toplum kuruluşları, kadın hareketleri, akademi, yerel yönetimler ve kanaat önderleri bu süreçte önemli rol oynayabilirken, iktidarın bu kesimleri sürece dahil etmek istemediği ya da göstermelik hesaplar peşinde olduğu görülüyor. Oysa barış sürecinin şeffaf ve hesap verebilir biçimde yürütülmesi, kamuoyunun desteğini artıracaktır.
Bu noktada, geçmişte yaşanan çözüm süreci deneyiminden alınacak dersler de belirleyici olacaktır. Sürecin tek merkezden yürütülmesi, muğlak müzakere çerçevesi ve toplumsal sahiplenmenin zayıflığı, sürecin kırılgan hale gelmesine neden olmaktadır. Bu nedenle gelecekteki adımlar daha kurumsal, çoğulcu, demokratik ve denetlenebilir mekanizmalarla inşa edilmelidir.
Bölgesel dinamikler ve jeopolitik gerçeklik
Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler, Kürt meselesini sadece Türkiye’nin iç sorunu olmaktan çıkararak bölgesel bir mesele haline getirmiştir. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin statüsü, Suriye’deki Kürt oluşumunun varlığı bir realitedir. İsrail’in ve ABD’nin ilgi alanında olan İran’daki Kürt hareketliliği; Türkiye’nin politikalarını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, Türkiye’nin Kürt sorununa yaklaşımı sadece iç dinamiklerle değil, bölgesel aktörlerle ilişkiler bağlamında da yeniden düşünülmelidir.
Sonuç olarak, Türkiye ve bölge halkları tarihi bir kavşaktadır. Kürt sorunu gibi yapısal ve çok boyutlu bir mesele, yüzeysel adımlarla değil; derinlikli, kararlı ve uzun vadeli yaklaşımlarla çözülebilir. Barış, ancak toplumsal katılım, hukuki güvence ve demokratik temsilin birlikte inşa edilmesiyle kalıcı hale gelebilir. Bu yol, zor ama tarihsel olarak gereklidir.
