Рационално до нула
Melisa AY
Mehmet Şimşek'in Hazine ve Maliye Bakanlığı'na atanmasının üzerinden 22 ay geçti. Şimşek'in göreve geldiğinde uygulamaya başladığı ekonomi programı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 'Nas' politikasının panzehiri gibi tanıtıldı. Mayıs 2023 seçimlerine giderken yurttaşı ekonomide iyileşmeye ikna etmeye uğraşan AKP, 'samimi dost'a sarıldı. Erdoğan, cumhurbaşkanlığı seçimlerine giderken müjdesi Mehmet Şimşek oldu. Uluslararası finans çevrelerinin 'başarılarıyla dikkatini çeken' Şimşek, şimdi de Türkiye ekonomisini kurtaracaktı, güçlükle ikna edilerek Haziran 2023'te Kabine'de yerini almıştı.
Bakanlık görevine gelir gelmez Şimşek, IMF'siz IMF reçetesine sarıldı. "Rasyonel zeminde inatçıyız," diyen Şimşek için uluslararası finans çevrelerinin güveni öncelik oldu. Erdoğan'ın 'enflasyonun sebebi' dediği faizler, Şimşek döneminde enflasyonla mücadele için yükseltilmeye başlandı. Kur Korumalı Mevduat'tan (KKM) çıkılacak, uzun süredir dövizi baskılamak için arka kapı satışlarıyla zaten azalmış olan Merkez Bankası ve Hazine rezervlerinin üstündeki KKM gölgesi de son bulacaktı. Böylece enflasyon düşecek, ekonomiye güven artacak ve yabancı yatırımcı geri gelecekti. Şimşek, AKP iktidarının yıktığı ekonomiyi AKP iktidarında kurtaracak, kahraman olacaktı. Ancak beklenen olmadı.
Bakan sağlamaya çalıştığı güven için yolu, dar gelirlinin üstüne basmakta buldu. Gıdadan barınmaya, sağlıktan eğitime enflasyonda hiçbir iyileşme hissedilmedi. KDV, ÖTV gibi dolaylı vergiler artırıldı. Yoksullar gelirlerinin daha büyük kısmını vergiye verir hâle geldi. TCMB rezervlerini toparlamak için şart olan KKM'den çıkış bu dönemde hızlandı. Şimşek göreve geldiğinde TCMB'nin brüt döviz rezervi yaklaşık 98 milyar dolar, net rezervi yaklaşık eksi 5 milyar dolar, swap hariç net rezervi yaklaşık eksi 60 milyar dolardı. Tablodan anlaşılan Merkez’in dövize yoğun müdahalede bulunduğu, rezervlerin büyük bölümünün ödünç döviz/swap kaynaklı olduğuydu.
Yabancı yatırımcıyı çekmek ve swap dışı rezervleri artırmak için eurobond ihracı yapıldı yani dış borç yoluyla rezerv takviyesi sağlandı. Körfez ülkelerinin kapısı defalarca aşındırıldı, rezerv yakılmaması için TL’nin değer kazanmasına değil istikrarlı zayıflığına izin verildi. Brüt rezervler 2023 Haziran'ında yaklaşık 98 milyar dolar olan brüt rezervler 2024 yılının başında 140 milyar dolar seviyelerine çıktı. Ekside olan net rezerv 2024 başlarında 20 milyar dolara yaklaştı. Ancak TCMB’nin “gerçek” döviz pozisyonunu gösteren swaplar hariç net rezervler hâlâ eksideydi.
2025 yılında TCMB rezervleri, yılın ilk çeyreğinde rekor seviyelere ulaştı. Şimşek'ten peş peşe müjdeler duyuruldu: 14 Şubat 2025 itibarıyla TCMB’nin toplam rezervleri 173,2 milyar dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Swap hariç net rezervler de aynı hafta içerisinde 71,5 milyar dolara yükselerek tarihin en yüksek seviyesine çıktı. Nihayet kasa toparlanmaya başladı. Ancak tüm bunlar sadece 1 ay sürdü.
19 Mart operasyonları iktidarın yarattığı "Şimşek programı" idealini tuzla buz etti. İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla başlayan süreç, piyasalarda belirsizlik yarattı. Bu süreçte TCMB, döviz kurunu baskılamak amacıyla yoğun müdahalelerde bulundu. Beş haftada rezervlerdeki toplam kayıp yaklaşık 30 milyar dolara yaklaştı. 11 Nisan itibarıyla TCMB’nin toplam rezervleri, bir önceki haftaya göre 6,8 milyar dolar azalarak 147,5 milyar dolara geriledi. Brüt döviz rezervleri 9,8 milyar dolar azalışla 68 milyar dolara indi. Bakan ise bu durumu "Rezervler böyle günler için var" diyerek savundu. Rezervlerdeki hızlı erimeye karşılık olarak, TCMB politika faizinde en başa döndü, 350 baz puan artırarak yüzde 46’ya yükseltti. AKP'nin seçimlerdeki en büyük kozlarından Şimşek, 22 ayda sıfır noktasına döndü. Bakan Şimşek'in "rasyonel zemin"i derinden sarsıldı, uluslararası çevrelerde kurduğu güven de yerle bir oldu.
Şimşek çaktı, Fidan kurudu, Yerlikaya vitrini dağıldı: Saray’ın yıldızlarının ışığı karardı
