Otomobil sahibi olmak her insanın hayali ve ihtiyacıdır. Ancak araba satın almak her ülkede farklılıklar gösterir. Örneğin ülkemizde birçok farklı markadan araçlar sunulsa da yüksek vergiler ve döviz kuru nedeniyle bir insanın araç sahibi olması oldukça zordur. Ancak Singapur’da durum daha da kötü.
Öyle ki Singapur, Hak Sahipliği Sertifikası (COE) ismini alan bir sisteme sahip. Bu sistem, ülkede araç sahibi olmayı âdeta bir lüks hâline getiriyor. COE, bir aracı satın almak için normalden çok daha fazla para ödemenizi gerektiren bir sistem. Peki tam olarak ne? Ne amaçla çıkarıldı? Gelin detaylarına bakalım.
Nedir bu COE?
COE, Singapur hükûmetinin trafik sıkışıklığını önlemek ve araç sayısını kontrol altında tutmak için geliştirdiği bu sistem. İlk olarak da 1990’lı yılların başında çıktı. Araba sahibi olma hakkını dijital bir açık artırmaya dönüştürdüğünü söyleyebiliriz. Basitçe anlatmak gerekirse COE, Singapur’da bir aracı tescil ettirmek ve 10 yıl boyunca kullanabilmek için sahip olmanız gereken „yetki belgesi“dir.
Bir araç sahibi olma ruhsatı olarak da nitelendirebileceğimiz COE’ye sahip olmanız için de para ödemeniz gerekiyor. Bu paranın miktarı da 106 bin Singapur doları, yani 80 bin ABD dolarına kadar çıkıyor. Yani arabayı almadan önce devasa bir para ödeyerek araba satın hakkı almanız şart koşuluyor.
Singapur, kara parçası oldukça sınırlı bir ada ülkesi olduğu için yollara çıkacak araç sayısını „Araç Kota Sistemi“ ile sınırlıyor. Hükümet her 6 ayda bir kaç yeni aracın trafiğe çıkabileceğini hesaplıyor ve bu sayı kadar COE kotası açıyor. Arz sınırlı, talep ise yüksek olunca devreye dijital bir savaş giriyor.
Dijital açık artırma
COE fiyatları, ayda iki kez düzenlenen ve tamamen dijital ortamda gerçekleşen bir açık artırma sistemiyle belirleniyor. Potansiyel alıcılar, belirlenen kategoriler için teklif veriyor. Eğer o dönemde araba almak isteyen kişi sayısı çoksa, COE fiyatları tavan yapıyor. Pandeminin sonrasında artan talep nedeniyle son yıllarda 100 bin Singapur doları seviyeleri geride bırakılmıştı.
Araba almak bir lüks hâline geliyor
Tüm bunlardan anlayabileceğiniz üzere COE almak için devasa bir miktarda para ödemeniz lazım. Bu da bir araba alırken ödemeniz gereken parayı kat kat artırıyor. Örneğin ABD’de 25-30 bin dolar civarlarına bir parayla satın alınabilen bir araba, COE nedeniyle Singapur’da 100 bin doların üstünde fiyatlara mâl olabiliyor.
Daha da dramatik yanı ise bu belgenin sadece 10 yıl geçerli olması. 10 yıl dolduğunda, aracınız ne kadar temiz veya az kilometreli olursa olsun, yasal olarak „ölü“ sayılır. Bu noktada araç sahibinin önünde iki seçenek var. Ya aracı trafikten çekecek ya da yine yüklü bir miktar ödeyerek süreyi uzatacak. Çoğu kişi de eski bir araca binlerce dolar ödemek istemediğinden yenilemeyi tercih ediyor.
Sonuç olarak COE sistemi, ülkedek araba almayı lüks hâle getiren bir sistem diyebiliriz. Bu sistemdeki temel amaç, oldukça küçük olan ada ülkesinin arabalarla dolmasını engellemek. Yetkililere göre eğer herkes kolay bir şekilde araba alabilseydi trafik kilitlenir ve yaşam kalitesi inanılmaz düşerdi. Bunun yerine gelişmiş toplu taşıma sistemlerinin daha mantıklı olduğu düşünülüyor.