Tüm dünya, otomotiv sektörünün en büyük dönüşümüne tanıklık ediyor. Elektrikli araba devrimi, Tesla’nın öncülüğü, Çinli üreticilerin devasa yatırımları, Türkiye’deki yatırımların artması gibi hamleler tam gaz devam ediyor. Bugün birçok ülke önümüzdeki 10 yıl içinde içten yanmalı araçları tamamen bırakmayı düşünürken elektrikli otomobil devrimi bir ülkede çok uzun yıllar önce başlamıştı. O ülke Norveçti.
Elektrikli araç denince akla gelen ilk ülke Norveç’tir. Öyle ki Norveç’in bu konudaki istatisikleri âdeta parmak ısırtıyor. Bu içeriğimizde Norveç’in elektrikli otomobil devrimini bizlerden uzun yıllar önce nasıl başlattığını inceleyeceğiz. Ülkede satılan her 10 otomobilin neredeyse 9’u elektrikli. Bu devrimle ilgili en ilginç konulardan biri de ünlü A-ha isimli bir müzik grubu. Evet, bu müzik grubu, devrime öncülük edenlerden.
A-ha müzik grubunun ilham verici etkisi
Norveçli A-ha isimli müzik grubu, dünyanın en popüler gruplarından biri. Özellikle “Take on Me” şarkısıyla bilinen bu grup, 90’lı ve 2000’li yıllarda tüm dünyada dinleniyordu. Grubun üyeleri Harket ve Magne Furuholmen, aynı zamanda çevre aktivisti Bellona Vakfı’nın kurucusu Frederic Hauge ile yakın arkadaştı. O dönemde Hauge, İsviçre’den elektrikliye dönüştürülmüş (modifiye edilmiş) küçük bir Fiat Panda ithal etmişti. Sorun şuydu: Bu araç Norveç yasalarına göre yasal değildi, plaka alamıyordu ve ciddi bir ithalat vergisine tabiydi.
A-ha üyeleri ve Hauge, bu durumu protesto etmek ve sıfır emisyonlu araçlara dikkat çekmek için sansasyonel bir eylem planladı. Plakasız ve yasa dışı bu elektrikli arabayı Oslo sokaklarında sürmeye başladılar. O dönem Norveç’te çok yaygın olan paralı otoyol gişelerinden para ödemeden geçtiler, park cezalarını ödemeyi reddettiler. Araçları defalarca kez çekildi, ancak onlar her seferinde aracı geri alıp protestolarına devam ettiler. Medyanın gözü önünde yaşanan bu olaylar, kamuoyunda „Neden temiz araçlar cezalandırılıyor?“ sorusunu sordurmayı başardı.
Norveç’te elektrikli otomobil devriminin başlangıcı
A-ha’nın bu yüksek profilli protestosu, kısa sürede politikacıların dikkatini çekmeyi başardı. O dönemde küçük bir azınlık olan çevrecilerin sesi, dünyaca ünlü pop yıldızlarının desteğiyle bir anda ana akım medyaya taşındı. Norveç hükûmeti, 1990’ların başında bu „garip“ teknolojiye bir şans vermeye karar verdi. İlk adım, o yıllarda elektrikli araçların ithalat vergisinden muaf tutulmasıyla atıldı. Bu, buzdağının sadece görünen kısmıydı.
Ancak asıl devrim, kademeli olarak gelen ve elektrikli araba kullanmayı benzinli araba kullanmaktan daha uygun hâle getiren teşvik paketiyle yaşanmaya başladı. Elektrikli araç satın alanlar, satın alma vergilerinden muaf tutuldu. Bu da Norveç gibi yüksek vergili bir ülkede elektrikli araçların uygun fiyatlı bir ürün olmasını sağladı.
Petrol zengini bir ülke olmasına rağmen elektrikli otomobil satışları konusunda zirvede
Bu olayın en ilginç yanlarından biri ise Norveç’in dünyanın en büyük petrol ihracatçıları arasında yer alması. Yani petrol zengini olmalarına rağmen elektrikli otomobile geçişi başarılı bir şekilde ülkeye entegre ettiler. Petrolden kazandıkları parayla yeşil dönüşümün finanse edildiğini de söylemek mümkün.
Tabii ki Norveç’te temiz elektrik kullanımının bir hayli fazla olduğunu da belirtmek gerek. Elektriğin büyük bir çoğunluğu hidroelektrik santrallerden geliyor. Yani yüksek oranda temiz ve ucuz elektrik kullanımı var. Bu da elektrikli otomobil konusunda onlara kolaylık sağlıyor. Ülke çapında çok yaygın bir şekilde büyük bir şarj ağı var.
Şu anda Norveç’te satılan otomobillerin neredeyse hepsi elektrikli
A-ha tarafından başlayan bu devrim, yıllar içinde büyüyerek Norveç’in elektrikli otomobilleri tamamen benimseyen ilk ülke olmasını sağladı. Vatandaşların elektriklilere olumlu bakması, hükûmetin sürekli artan teşvikleri bu konuda çok etkili oldu. Biz daha elektrikli otomobilleri yeni yeni konuşurken Norveç çoktan onlara geçmeye başlamıştı. 2016 gibi bu tarz araçların hiç satılmadığı yıllarda bile toplam satışların %30’u elektrikliydi. 2024 yılında ise Norveç’te satılan otomobillerin %90’ı tamamen elektrikli olmayı başardı. Bu gerçekten inanılmaz bir oran.