Japonya denilince akla hemen teknolojik gelişmeler, gökdelenler ve fütüristik bir yaşam tarzı gelir. Ancak bu modern ülkenin, özellikle kış aylarında bizim için çok sıradan olan bir şeye sahip olmadığını söylesek şaşırır mıydınız: Merkezi ısıtma sistemi. Evet, Türkiye’de „kombi“ veya „kalorifer“ olmayan ev neredeyse düşünülemezken, Japonya’da evlerin büyük çoğunluğu buz gibi bir tasarıma sahip.
Peki, deprem ve teknoloji konusunda bu kadar ileri seviyede olan bir ülke, neden vatandaşlarını kışın soğuğa mahkum ediyor gibi görünüyor? Aslında olayın aslı tam olarak öyle değil. Bu durumun altında yatan nedenler, bizimkinden tamamen farklı bir mimari anlayış, iklim öncelikleri ve derinlere kök salmış bir kültürel felsefeden kaynaklanıyor. Gelin bu ilginç tercihin nedenlerine ve Japonların kışın nasıl „hayatta kaldıklarına“ yakından bakalım.
Japonya’da merkezi ısıtma sistemi neden bulunmuyor?
Japonya’nın büyük bir kısmı, özellikle yaz aylarında bunaltıcı derecede sıcak ve nemli bir iklim yaşar. Geleneksel Japon mimarisi, kışın ısıyı hapsetmek için değil, yazın o yapış yapış nemi ve sıcağı dışarı atmak, yani maksimum hava akışı (ventilasyon) sağlamak üzerine yoğunlaşmıştır. İnce duvarlar, büyük sürgülü kapılar ve „yalıtım“ konusunun G7 ülkeleri arasında bile bir standart olmaması, bu yaz odaklı tasarımın bir sonucudur.
Ayrıca Japon bina yönetmeliklerinin ana odağı her zaman sismik güvenlik olmuştur. Enerji ve maliyet, ısı yalıtımından çok binayı depremde ayakta tutmaya harcanır. Buna ek olarak, bizdeki „tüm evi hamam gibi yapma“ anlayışının tam tersi bir felsefeleri var: „Evi değil, insanı ısıt.“ Yalıtımsız bir evde tüm evi ısıtmaya çalışmanın faturası astronomik olacağı için, sadece bulundukları odayı veya doğrudan kendilerini ısıtmayı tercih ederler.
Peki Japonya’da kışın nasıl „hayatta kalınıyor“?
Burada Japonların „nokta atışı“ ve verimli çözümleri devreye giriyor. Gelin şimdi bunlara bakalım.
Kotatsu
Kotatsu, Japonya’da kış mevsiminin sembolüdür. Bu ürün, alçak bir masanın altına monte edilmiş bir elektrikli ısıtıcı ve bu ısının kaçmasını engelleyen ağır bir yorgandan oluşur. Aile üyeleri, bellerine kadar bu yorganın altına girer. Tüm odayı değil, sadece altındaki insanları ısıttığı için inanılmaz derecede enerji verimlidir ve kışın ailenin sosyal toplanma merkezidir.
Klima ve gaz yağı sobaları
Elbette modern çözümler de kullanılıyor. Çoğu evde yazın soğutma, kışın ısıtma yapan klimalar bulunur. Ancak yalıtımsız evde odayı sıcak tutmak için sürekli çalışması gerekir. Daha güçlü ve ucuz bir çözüm ise kırsalda yaygın olan gaz yağı sobalarıdır. Bunlar odayı hızla ısıtır ama koku yapar ve karbondioksit riski nedeniyle sürekli havalandırma gerektirir ki bu da ısı kaybı demektir.
Cep ısıtıcısı ve sıcak su torbaları gibi bireysel çözümler
Japonya’nın ısı felsefesi „insanı ısıtmak“ olunca, bireysel ürünler öne çıkıyor:
Evin içinde kat kat termal giysiler giymek çok normaldir.
Cebe veya giysilere yapıştırılan, 8 saate kadar ısı yayan pedler kullanırlar.
Geleneksel sıcak su torbaları oldukça yaygındır.
Yatmadan önce vücut ısısını yükseltmek için çok sıcak bir banyo yaparlar.
Japonların merkezi ısıtma kullanmaması bir teknoloji eksikliği değil, iklimsel ve kültürel önceliklerin bir sonucu. Bizim tüm evi ısıtma anlayışımıza karşı, onlar sadece kişiyi ısıtma yöntemini benimsemişler ve bunun doğal bir sonucu olarak merkezi ısıtma gibi yöntemleri tercih etmiyorlar.
Peki sizce hangi yöntem daha mantıklı? Tüm evi ısıtmak mı, yoksa sadece kendimizi mi? Yorumlarınızı bekliyoruz…